نمایش اصالت‌های فرهنگی سرزمینی از رسالت‌های هنرمند است

خبرنگار فرهنگی ایکنا به انگیزه نوروز ۱۴۰۱ با وحید تاج، خواننده موسیقی ایرانی گفت‌وگویی انجام داده است. در این مجال پیرامون موسیقی بهاری و سنت‌های نوروزی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم.

اهمیت نوروز در نگاه هنری چیست؟

نوروز اصلی‌ترین و شاخص‌ترین جشن ایرانیان است و همه ایرانیان هرساله با آغوش باز به استقبال نوروز می‌روند. این همه هیاهو برای نو کردن روزگار، زندگی و خود انسان چه به صورت ظاهری و چه باطنی از سایر خصلت‌های فصل بهار و آمدن نوروز است و برای همه مهم است. از همین رو هنرمندان هم دوست دارند که هرکدام به نوبه خود یک اثر هنری ارائه دهند. من هم مثل همه هنرمندان سعی می‌کنم که هرساله تا جایی که بتوانم یک کاری برای نوروز اجرا کنم.

 در رابطه با موسیقی بهاری توضیح دهید.

سعدی شعری دارد که می‌گوید: برآمد باد صبح و بوی نوروز/ به کام دوستان و وقت پیروز/ مبارک بادت این سال و همه سال/ همایون بادت این روز و همه روز

اهمیت نوروز در حال خوش است. هر انسانی وقتی که حال درونی، روحی و جسمی‌ او خوب می‌شود؛ انرژی‌های او خوب می‌شود. نو شدن اساساً انسان را سرزنده و سرحال می‌کند. شما وقتی یک وسیله نو می‌خرید تا مدت‌‌ها انرژی دارید؛ نو شدگی روزگار، طبیعت و زندگی که بسیار بسیار متفاوت‌تر و مهم‌تر است. احوال نوروز، احوال متفاوت و نویی است نوروز است، آن طراوت و شادابی در هنرمند و کار او نیز به وجود می‌آید و دوست دارد هنری را ارائه دهد. ما اساساً در زندگی‌مان از طبیعت الهام می‌گیریم؛ صدای پرندگان، آبشار، رودخانه، باد، دریا و همه چی الهام بخش است؛ وقتی ایام نوروز انسان یک طراوتی هم پیدا می‌کند و بیشتر با طبیعت می‌گذراند؛ مخصوصاً در عصر حاضر که انگار انسان با طبیعت قهر است.

ما در نوروز انگار به اصل خود برمی‌گردیم و با طبیعت بیشتر تعامل داریم. این است که تبادل احساساتی که از طبیعت به ما می‌رسد باعث خلق آثار می‌شود. باعث خلق نواها و نغمه‌ها، اشعار و آثار بصری می‌شود. این‌ها همه با هم ارتباط دارد به هرحال این هنرها و ایده‌ها از طبیعت به هنرمند الهام می‌شود و هنرمند هم در هنر خود آنها را تجلی می‌کند.

 برای حفظ سنت‌هایی که در قدیم وجود داشته چه باید کرد؟

پیشرفت سریع مجامع در عرصه علم و تکنولوژی باعث شده تا برخی آیین‌ها کمرنگ شود. در قدیم به یاد داریم که اولین روز سال به دیدار بزرگ‌ترها می‌رفتیم، این دید و بازدیدها و رسومات جاری آن مثل عیدی دادن و گرفتن خود منبعی از انرژی و حال خوش برای جامعه انسانی بود. این در حالیست که این روزها دید و بازدیدها خیلی کم شده و یا اصلا نیست. همه با تلفن حال هم را می‌پرسند و کم‌تر به دیدار هم می‌روند. اینها به علت مدرن شدن و دیگر مسایل زندگی در سایه تکنولوژی واقع شده است و باعث شده آدابی که در گذشته فرهنگی خود داشتیم امروز کمتر احیا کنیم.

راه مقابله با این موضوع زنده نگه داشتن و بازگویی این آداب آنها به مردم است و این وظیفه به عهده رسانه‌هاست. رسانه می‌تواند خیلی از آداب و رسوم گذشته را برای جامعه بیان کند. هنوز در خیلی از شهرها و روستاها این آداب و رسوم وجود دارد. ممکن است در شهرهای مرکزی و پایتحت کمرنگ شده باشد اما در جاهای دیگر وجود دارد. برای از میان نرفتن این سنت‌ها باید آنها را با ظرافت و هنرمندی بازگو کرد. تلویزیون، رسانه و شبکه‌های اجتماعی باید این سنت‌ها را مدام نشان دهند و به آنها بپردازند.

مثلا سمنو یک چیزی است که از قدیم بوده و هنوز هم وجود دارد. چرا وجود دارد؟ حتی دیگر الان در خیلی از سوپر مارکت‌ها غیرنوروز می‌توانیم سمنو تهیه کنیم. به هرحال باید یک چیزی در عصر ما جا بیافتد و آن هم گوش‌زد کردن موضوعات فرهنگی است و این رشته نباید قطع شود.

نقش هنرمندان به عنوان فعالان فرهنگی در این زمینه چیست؟

هنرمند همیشه یک جامعه مخاطبانی دارد؛ مخاطبانی که کار او را دنبال می‌کنند؛ بر همین اساس هنرمند همیشه یک وظیفه مهم و اساسی دارد که نشان دادن فرهنگ و اصالت‌های فرهنگی و هنری است تا بتواند در هر بخش هنری، آن رسالتی را که بر دوش دارد در عین به روز بودن هنرش ارائه بدهد.

هنرمند باید بسته کاملی از چندین موضوع باشد که عبارتند از داشتن ریشه در گذشته، به روز بودن، نسبت به اتفاقات هشیار بودن و.. که در هنر او متجلی شود. هنر را نمی‌شود محدود کرد و مثلاً گفت این اثر فقط برای این موضوع خوانده شده است؛ مثل شعر حافظ که هرکسی برداشت خودش را می‌کند و دو نیت که بسیار متفاوت است، با یک غزل به مقصود خود می‌رسند. پس ذات هنر این است که هرکسی برداشت خودش را بکند و هنرمند است که باید توانمند و اندیشمند باشد تا هنر خود را به گونه‌ای ارائه دهد که هرکسی اثر او را شنید برداشت خود را از آن اثر داشته باشد و درست هم باشد.

 با اینکه آثار بسیاری از گذشته در حوزه موسیقی ایرانی در رابطه با نوروز وجود دارد با این همه آیا هنوز ظرفیت تولید وجود دارد؟

ظرفیت که بسیار داریم. شاید تنها بهانه‌ای که همه ایرانی‌ها دوست دارند در آن شرکت کنند همین نوروز است. هر هنرمندی هم دوست دارد که آثاری را در این رابطه داشته باشد.

 در رابطه با سنت بازخوانی قطعات قدیمی توضیح دهید.

بعضی از آثار، آثار ملی ماست. وقتی گفته می‌شود ملی، مثل مسجد جامع یزد، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد جامع اصفهان است. نمی‌شود گفت که فقط مردم اصفهان یا یزد بروند آنها را ببینند؛ از سراسر دنیا مردم می‌روند و از آنها بازدید می‌کنند و لذت می‌برند.

در موسیقی هم آثاری وجود دارد که حکم آثار ملی را دارد از همین رو خیلی‌ها دوست دارند تا این آثار را بازخوانی و اجرا کنند. هرچند که اجراهای اولیه بسیار شاخص و عالی هستند اما هیچ اشکالی ندارد که اگر این آثار مجدداً از طرف هنرمندی اجرا و بازخوانی شود و به نوعی یادآوری آن آثار برای نسل‌های جدید می‌شود.

برای مثال قطعه بهار دلکش را من با صدای استادانم چون استاد شجریان شنیدم اما فرزند من الان با صدای من می‌شنود. مضاف بر این در خیلی از خانواده‌ها ممکن است که این امکان و شناخت وجود نداشته باشد تا تصنیفی که قدیم خوانده شده را پیدا کنند و نسبت به آن آگاهی پیدا کنند ولی با بازخوانی قطعات ممکن است به اصل یک قطعه نیز مراجعه و شنیده شود.

ما وظیفه‌مان این است که سررشته را ادامه دهیم. به نظرم این نوع آهنگ‌ها هیچ وقت قدیمی نمی‌‌شوند و رنگ کهنگی به خود نمی‌گیرند که هیچ، روزبه‌روز هم ارزش آنها بالاتر می‌رود با توجه به اینکه امروز انواع کارها ساخته می‌شود و ممکن است مخاطب سلیقه‌اش باشد یا نباشد اما آن کارها را همه گوش می‌دهند.

 آیا اثری برای انتشار در نوروز دارید؟

بله، برای امسال یک اثر دارم که در مایه بیات ترک اجرا شده است. این قطعه به آهنگسازی و شعر آقای حسین خدادادی که قبلاً با هم کارهایی را به فرمت موسیقی‌های قدیم، مانند عارف و شیدا انجام داده‌ایم. این کار ضبط شده و در نوروز منتشر می‌شود. تنظیم این کار برای ارکستر سازهای ایرانی را جواد شاهی بر عهده دارد. البته کارهای دیگر هم هست که بعدتر از نوروز منتشر می‌شود.

و سخن پایانی.

آرزوی موفقیت دارم و نوروز را مردم شریف ایران تبریک می‌گویم و به امید سال خوب و سالی پر از خیر و نیکی و روشنی برای همه عزیزان دارم.