معصومه حاجی‌مقصودی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو از کرمان در خصوص نقش امام صادق(ع) در هویت‌بخشی به شیعه و ترویج اسلام ناب محمدی، گفت: عصر امام صادق(ع) یکی از دوران‌های ویژه تاریخ صدر اسلام است؛ زیرا مصادف با برخی قیام‌ها علیه بنی‌امیه بود مانند قیام «ابو سلمه» در کوفه و «ابو مسلم» در خراسان که موجب سقوط حکومت آنها و روی کار آمدن بنی‌عباس شد. از طرفی این دوران به دلیل گسترش فتوحات و توسعه دایره حکومت، دوران برخورد اندیشه‌های عقلی و کلامی با اندیشه‌های اسلامی بود. از سوی دیگر در درون مسلمانان هم انحرافاتی از اسلام ناب به وجود آمده بود و تلاش‌های امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) برای نجات اسلام و مسلمانان از انحرافات تازه به ثمر نشسته بود.
وی افزود: دوران امام صادق(ع) دوران معرفی مکتب ناب اهل بیت(ع) و شیعه علوی بود. در چنین شرایط دشوار و حساسی، امام با جهاد علمی خود به احیا و بازسازی معارف ناب اسلام پرداختند و مکتب علمی شیعی را احیا کردند و رونق بخشیدند. تأسیس چنین مکتب فکری نابی در مقابل مکاتب منحرف آن روز سبب شد که آن حضرت به عنوان رئیس مذهب جعفری (تشیع) مشهور گردد.
حاجی‌مقصودی اظهار کرد: امام صادق(ع) علاوه بر تربیت شاگردان و معرفی اسلام علوی به مردم، به ساماندهی شیعیان در مناطق مختلف پرداخت، سازمان وکالت را بنا نهاد و ارتباط خود با شیعیان را حفظ کرد. ایشان تعدادی از نمایندگان را در مناطق مختلف اسلامی تعیین کردند که مسئول پاسخگویی به نیازهای علمی و فکری، رسیدگی به مشکلات مادی و معنوی شیعیان، ایجاد ارتباط میان ائمه(ع) و آنها و دریافت وجوه شرعی بودند. بنابراین شیعیان در مناطق مختلف از معارف اصیل شیعی بی‌بهره نبودند. اگر به امام دسترسی داشتند که از محضر امام به طور مستقیم بهره‌مند بودند و گرنه با نمایندگان امام ارتباط داشتند و از ثمرات وجودی امام بی‌بهره نبودند.
وی با بیان اینکه مذهب تشیع که امام صادق(ع) آن را ترویج داد ویژگی‌های شاخصی دارد، تصریح کرد: از جمله ویژگی‌های شاخص، تکیه بر قرآن و سنت پیامبر(ص) در دریافت معارف دینی و پرهیز از رأی و قیاس است. البته مذهب تشیع در این دوران، یک مکتب، عقلانی بود. در حقیقت شیعه با تکیه بر عقل و نقل صحیح در پاسخگویی به نیازهای فکری و رفع شبهات توانمندی ویژه‌ای پیدا کرده بود.
این استاد حوزه در پاسخ به این سؤال که امام صادق(ع) چه نقشی در تفسیر ناب از آیات قرآن داشت، گفت: امام(ع) همانند اجداد طاهرینش قرآن را در دو سطح برای مردم تفسیر می‌کرد؛ یک سطح عمومی و یک سطح اختصاصی. یعنی امام تمام ظرفیت قرآن را برای مردم به فراخور شأن علمی‌شان به رخ می‌کشید. در راستای شرح مراد و مقصود آیات قرآن به بیان معانی ناشناخته برخی واژگان یا شرح معنای کلمات و جملات، بیان تأویل و مصداق آیات می‌پرداختند.
وی ادامه داد: امام صادق(ع) در کنار آموزش صحیح مفاهیم و مقاصد آیات قرآنی از هرگونه انحراف چه در قرائت کلمات و چه در شرح و توضیح ظاهر و باطن آیات نهی می‌فرمودند و روش صحیح تفسیر را به شاگردانشان می‌آموختند. بنابراین با وجود شکل‌گیری قاریان مشهور در این دوران، امام صادق(ع) با برخورد صحیح از انحراف قاریان از قرائت پیامبر(ص) جلوگیری کرد.
حاجی‌مقصودی در خصوص تأثیرگذاری امام صادق(ع) به عنوان نماد روشن مذهب تشیع در ترویج اسلام ناب محمدی در فقه و اخلاق اسلامی، اظهار کرد: در میان دانشمندان اهل تسنن امام صادق(ع) از نظر فقاهت و فتوا دادن برجسته بود و آن حضرت را از اساتید ابوحنیفه و مالک انس و شمار فراوانی از محدثان بزرگ زمان خود به شمار آورده‌اند. جاحظ از علمای بزرگ قرن سوم می‌گوید: جعفربن‌محمد(ع) کسی بود که علم فقهش عالم را فرا گرفته بود. ابوحنیفه درباره آن حضرت می‌گفت: هرگز فقیه‌تر از جعفربن‌محمد(ع) ندیده‌ام. در زمینه اخلاق اسلامی هم احادیث با ارزش فراوانی از حضرت در کتب حدیثی ثبت شده است. ابوزهره می‌گوید: بالاتر از همه این علوم، امام صادق(ع) در زمینه اخلاق و علل و انگیزه‌های تباهی اخلاق، آگاهی‌های بسیار ارزنده داشت.
ثبت دیدگاه