نوشتن رمان مذهبی، به‌ویژه با محوریت شخصیت و زندگی ائمه معصوم(ع) هم به دلیل محدودیت منابع و هم به دلیل حساسیت‌هایی که پیرامون مقام و شخصیت این بزرگواران وجود دارد، کار بسیار سختی است. ازآنجاکه همین محدودیت‌ها کمی دست نویسنده را در ساخت فضاهای داستانی و پردازش قصه می‌بندد، نویسنده‌ها کمتر سراغ این حوزه می‌روند؛ کمبود آثار در این حوزه نسبت به سایر حوزه‌ها و موضوعات هم گواهی بر این مدعا است.
البته تعداد آثار منتشرشده با محوریت همه معصومین(ع) یکسان نیست و به دلیل وجود منابع بیشتر و مجاورت جغرافیایی و فرهنگی مردم نسبت به برخی از این حضرات، تعداد آثار منتشرشده درباره هرکدام از ائمه معصوم (ع) متفاوت است.
وجود بارگاه مبارک حضرت علی بن موسی‌الرضا، امام هشتم شیعیان در خراسان و ایران یکی از دلایلی است که موجب توجه بیشتر نویسندگان کشور به این امام همام شده و شاهد تولید آثار فرهنگی، هنری و ادبی پرتعدادتری معطوف به ایشان هستیم.
زنده‌یاد سعید تشکری، نمایشنامه‌نویس، کارگردان تئاتر و فیلم‌نامه‌نویس که خود از اهالی مشهد و از همسایگان امام رضا(ع) بود، یکی از نویسندگان پرکار در حوزه رمان تاریخی و مذهبی، به‌ویژه با محوریت امام هشتم بود و در کارنامه فرهنگی سی‌ساله خود بیش از پنج رمان با موضوعات مختلف مرتبط با امام رضا(ع)، بارگاه ملکوتی و زائران ایشان به یادگار گذاشته است که به مناسب ولادت باسعادت علی بن موسی‌الرضا(ع)، به اختصار به برخی از مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.
-
«ولادت»
«ولادت» نخستين كتاب از مجموعه هشت‌جلدی سعید تشكری با همین عنوان است که در آن به هجرت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) از مدينه به مرو، پذيرش ولايتعهدی و شهادت ايشان می‌پردازد، با اين تفاوت كه تشكری در اين اثر به دنبال روايت صرف داستان زندگی و هجرت امام رضا(ع) نيست.
داستان «ولادت» از يافت شدن فرزندان دو شبان خراسانی يكی كاتب و ديگری صحاف در ويرانه‌های شوش دانيال پس از ديدار با مولای خود امام موسی كاظم(ع) و در پی كشتاری كه عباسيان برای تاراج پارسيان انجام داده‌اند، آغاز می‌شود. اين دو شبان تصميم می‌گيرند فرزندانشان را از بدو طفوليت در وصيتی مكتوب به نام هم بخوانند. ليلا و هاتف اكنون پس از گذشت سال‌ها و مرگ اين كاتب و صحاف می‌خواهند با هم ازدواج كنند، اما پرسش ساده آنها از خود اين است: ما كه هستيم؟ و چرا فرزند مولای پدرانمان وليعهد تازه عباسيان است؟
ليلا و هاتف برای يافتن پاسخ خود و ازدواج با يكديگر به مدينه می‌روند تا حقيقت امام هشتم شيعيان را بيابند و زندگی خود را آغاز كنند. رسيدن آنان به مدينه مصادف است با هجرت اجباری حضرت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) به مرو؛ اكنون هاتف و ليلا يكی در پی امام هشتم به سفر می‌رود و يكی با حضرت معصومه(س) همراه می‌شود. هاتف و ليلا درمی‌يابند كه ولادتی تازه برای پارسيان رقم خواهد خورد و آن آغاز تابناك سلسله‌ای نيكوست كه در آينده به بار خواهد نشست.
سفر امام رضا(ع) و خواهر گرامی ایشان، حضرت معصومه(س) به ايران در اين كتاب، از زبان مجموعه‌ای از كاراكترها بيان می‌شود كه تشكری سعی كرده با رعايت ايجاز و خلق زبان فاخر متناسب با موقعيت و رخداد رمان و نيز ايجاد فصول متعدد و كشف هر واقعه از منظر مختص به خود در جريان داستان، آن را به ماجرايی بيش از يك سفر تعبير كرده و از آن به حادثه‌ای برای تغيير سرنوشت محتوم ايرانيان مسلمان و مقسم آن به قبل و بعد از خود ياد كند.
تلاش اصلی تشكری در «ولادت» خلق تاريخی است كه از دو منظر بديع و تازه می‌نمايد؛ نخست اينكه تاريخ برای وی بستر واقعی روايت داستانی نيست، بلكه زمينه‌ای است برای بيان يك واقعيت تاريخ محتوم. او تاريخ را دستمايه خلق شخصيت‌هايی كرده است كه مجازی اما فرم گرفته از واقعيت است و مخاطب را در فضای داستانی و درعین‌حال حقيقی با زندگی معصوم هشتم و خواهر گرامی‌اش آشنا می‌كنند.
از سوی ديگر ولادت را می‌توان از حيث زبانی تلاشی ستودنی برای خلق زبانی تازه در روايت داستان‌های دينی تاريخ دانست. اين مسئله خود را زمانی بيشتر نشان می‌دهد كه ببينيم در ميان نويسندگان ايران، زبان بيان روايت‌های تاريخی و لحن حماسی آن با زبان بيان داستان‌های دينی و لحن پندآموزانه آن دارای تفاوت‌هايی اساسی هستند كه تشكری توانسته در اين ميان به تلفيقی قابل‌توجه درباره آن دست پيدا كند.
رمان «ولادت» به قلم زنده‌یاد سعید تشکری را انتشارات كتاب نيستان اولین‌بار در ۴۴۴ صفحه در سال ۸۹ منتشر كرده است.
-
«سیمیا»
کتاب «سیمیا» دومین مجلد از مجموعه «ولادت» است و روایتی داستانی در حاشیه هجرت امام رضا (ع) از مدینه به مرو را روایت می‌کند.
تشکری در این رمان ماجرای «هاتف» و «لیلا» را از فراز دیگری از زندگی آنها ادامه می‌دهد. هاتف در زندان مأمون اسیر است و جوانی به نام سیاح در طلب ازدواج با دختر آنها است و برای جلب اذن پدر دختر، هاتف و دیدار با نعمان برادر خود که هر دو اسیر زندان مأمون هستند، از قم راهی بغداد می‌شوند.
نعمان سر سودایی دارد و می‌خواهد دل به زندگی پیش رویش ببندد، اما هاتف در راه و مسیر خود سخت دلبسته است و تصمیم دارد پس از آزادی از زندان نیز کماکان به مسیر پیش‌ازاین آمده در ارادت و تبعیت از امام خود ادامه دهد و در این راه است که او در میان دو راهی طلب دختر هاتف و شروط او و همراهی با برادرش و در پی زنگی رفتن دست و پا می‌زند.
سعید تشکری در مجلد دوم از رمان تحسین‌شده ولادت، سبک نوشتاری شگفت‌انگیز خود در مجلد نخست از این روایت را تکرار کرده و با زبانی فاخر مخاطب را با خود در سفری تاریخی به درون تاریخ زیسته مؤمنان و شیعیان ایرانی در دل تاریخ می‌برد. روایت تشکری در «سیمیا» روایتی گیرا و پرآب چشم و درعین‌حال فخیم از پیوند میان فرهنگ و ذهن و اندیشه ایرانی با فرهنگ اهل‌بیت(ع) و کندکاوی در راز و رمز شیفتگی آنان به منش و سیره امام هشتم(ع) است.
رمان «سیمیا» به قلم زنده‌یاد سعید تشکری را انتشارات كتاب نيستان در ۱۲۶ صفحه در سال ۹۸ منتشر كرده است.
-
«غریب قریب»
سعید تشکری در کتاب «غریب قریب» داستان ساختن و بازسازی حرم امام رضا علیه‌السلام در دوره‌های مختلف تاریخ ایران را روایت می‌کند. «غریب قریب» در۱۲ بخش و در قالب داستانی جذاب، ساخت و نگهداری حرم را در دوران‌های نوغانیان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، چنگیزی‌ها، ایلخانان، تیموریان، صفویان، افشاریان و قاجار را نقل می‌کند.
در بخش‌هایی از «غریب قریب»، کرامات حضرت رضا (ع) را برای یاری‌رساندن به شیعیان در برهه‌های مختلف تاریخی بیان می‌کند و روایتی است که ما را با خود به دل تاریخ می‌برد و لحظه‌لحظه تلاش عاشقان حضرت را برای نگهداری از این قطعه بهشتی به تصویر می‌کشد.
کتاب «غریب قریب» داستانی معنوی از سعید تشکری، توسط نشر کتابستان معرفت در ۶۰۰ صفحه منتشر شده است.
-
«بارِ باران»
زنده‌یاد تشکری در رمان «بارِ باران» اگرچه مستقیم به امام رضا (ع) نمی‌پردازد و از منظر شهودی به زندگی گوهرشاد بیگم عروس تیموری پرداخته است اما در حین رمان نگاهی متفاوت به کرامات امام هشتم دارد.
در این رمان گوهرشاد بیگم و شاهرخ پس از مرگ تیمور به‌سوی سرزمین هرات حرکت می‌کنند تا جا پای تیمور نور جهانگشای بگذارند و بخشی از سرزمین او را به نام تیمور پادشاهی کنند. تیمور در راه چین و ماچین در سودای فتح سرزمین تازه و توبه خویش جان می‌دهد.
تیمور در پندار این‌که مسلمانان بسیاری را کشته است و خدای مسلمانان با او قهر کرده است، می‌خواهد در کشتاری تازه از کفار بازگشت خود را به‌سوی خداوند بنا کند، اما مرگ او این فرصت جهانگشایی را از او می‌گیرد. از سوی دیگر گوهرشاد و شاهرخ در راه رسیدن به طوس با مادر بیمار گوهرشاد روبرو می‌شوند. آنها می‌شنوند که در طوس سلطانی به نام رضا (ع) شفای عرب و عجم، ترک و تاتار را با بهای شکستن دل می‌دهد. گوهرشاد عهد می‌بندد در صورت بهبود مادرش خانه‌ای در کنار بارگاه سلطانی رضا بسازد. مادر بهبود می‌یابد و گوهرشاد به عهد خویش پافشاری می‌کند. قوام‌الدین شیرازی معماری حاذق بر کار گمارده می‌شود. اما پیرزنی حاضر نیست که تکه زمین خود را به گوهرشاد بفروشد. پریزاد خادمه گوهرشاد و از سوی دیگر پسران گوهرشادبیگم بایسنقرمیرزا و ابراهیم میرزا شولای سلطانی پدر را به دور انداخته‌اند و هرکدام چون گوهرشاد در بین فضیلت و خدمت، خدمت به سلطان را تا ماندن در امیری تیموری ترجیح می‌دهند.
شاهرخ که در میان قوم تیموری دشمنان بسیار دارد در حرم سلطانی رضا به خون می‌نشیند و نوادگان تیموری قصد جان او را می‌کنند. شاهرخ از مهلکه ترور خویش با دعای همسر و فرزندان جان سالم درمی‌برد. قوام‌الدین شیرازی بنای مسجد گوهرشاد را به اتمام می‌رساند اما او دچار چالشی عظیم است زیرا می‌داند در آینده نامی از او در این مسجد باقی نخواهد ماند. همچنان که گوهرشاد دریافته است در فضیلتی که یافته از میان فرزندان خود جانشینی برای قوم تیموری باقی نخواهد گذاشت. در آفتاب افتتاح مسجد همه قهرمانان گویی کبوترانی شده‌اند که در بام مسجد گوهرشاد سلطانی به نام رضا (ع) را طواف می‌کنند.
رمان «بارِ باران» به قلم زنده‌یاد سعید تشکری را انتشارات کتاب نیستان در ۱۸۶ صفحه چاپ و روانه بازار کتاب کرده است.
-
«آبی‌ها»
«آبی‌ها» رمان تاریخی دیگری از این نویسنده فقید خراسانی است که در دو جلد، روایت پزشکی مسیحی به اسم زکریای رومی را نقل می‌کند. این پزشک در زمان هارون‌الرشید زندگی می‌کند وبِ دنبال پیشوا و الگوی زمانه خود می‌گردد. درنهایت به محضر امام هشتم شیعیان می‌رسد.
این رمان دوجلدی با موضوع رضوی، روایت‌گر پزشکی است که به دنبال گوهر کامل معاصر خویش است و دیگر نمی‌خواهد در پستوی قدرت راهبان بماند، شهر انطاکیه و حران، تبعیدگاه دانش این طبیب دلداده است، او در سیر این هجرت، هم عشق زمینی می‌یابد و هم آسمانی و طوفان آبی‌ترین رویداد زندگی‌اش را به تلاطم می‌رساند.
«آبی‌ها» به قلم سعید تشکری نویسنده در دو جلد نگاشته شده و توسط به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی) چاپ و روانه بازار کتاب کرده است.
-
«سبز – آبی»
رمان «سبز – آبی» تازه‌ترین اثر داستانی زنده‌یاد تشکری است که با تمی تاریخی و با مرور و نگاهی به زندگی و زیست سادات رضوی در ایران منتشر شده و در چهاردهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد به‌عنوان یکی از برگزیدگان بخش ویژه (نگاهی دیگر) معرفی شد.
زنده‌یاد تشکری که سابقه بلندبالایی در خلق داستان‌های تاریخی به‌ویژه با موضوع خادمان رضوی و اهل فرهنگ و هنر بالیده در مکتب خراسان پس از حضور امام رضا (ع) در خراسان را در کارنامه دارد در رمان «سبز- آبی» به سراغ زندگی و زیست قهرمان‌هایی در دوران پس از حیات امام رضا (ع) رفته و شخصیتی با عنوان سیدحسین رضوی قمی را دستمایه خلق داستانی بلند از خود قرار داده است.
همچنین در کنار خط اصلی داستان، خرده روایت‌های شیرین و جذاب از ماجرا‌هایی را ارائه می‌دهد که از یکسو مخاطب را تا پایان داستان با خود همراه کرده و از سوی دیگر به پرداخت و روایت داستان اصلی کمک می‌کند.
رمان «سبز – آبی» نه یک اثر داستانی تاریخی که پیامی از دل تاریخ برای ساخت زیست مدرن امروزی است و سرشار از حکایت‌ها و ظرایفی که در دل زندگی و زیست امروز پیرامون ما فراموش و کم‌رنگ شده است و از سوی دیگر مرور و بازخوانی آنها طعم شیرین زیست و اندیشیدن به سبک دوران کهن و اوج فرهنگی ایرانی اسلامی را با خود به همراه دارد.
کتاب «سبز- آبی» نوشته سعید تشکری، در ۳۳۸ صفحه، به قیمت ۷۵ هزار تومان و از سوی انتشارات کتاب نیستان منتشر شده است.
لازم به ذکر است سعید تشكری، نویسنده، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، منتقد ادبی و کارگردان در سال ۱۳۴۲ در قوچان به دنیا آمد و حدود ۳۰ سال از عمر خود را صرف فعالیت فرهنگی و هنری کرد و تألیف بیش از ۴۰ عنوان کتاب را در کارنامه فرهنگی خود ثبت کرد.
این نویسنده و پژوهشگر پس سال‌ها مبارزه با بیماری MS عصر روز سه‌شنبه، ۱۹ بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ با حیات زمینی وداع گفت و پای به عالم باقی گذاشت.
انتهای پیام
ثبت دیدگاه