میثم خادمان متولد ۱۳۶۰ در تهران، عضو انجمن خوشنویسان ایران و دارای مدرک درجه ۲ خوشنویسی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (معادل فوق لیسانس) است. او نزد اساتیدی همچون عباس اخوین، مجید فدایی‌منش و محمد جوادزاده مشق خوشنویسی کرده و فنون خط نستعلیق را از این اساتید پیشکسوت آموخته است. در سال ۱۳۸۱ مدرک ممتاز انجمن خوشنویسان ایران و در سال ۱۳۹۳ مدرک فوق ممتاز را دریافت کرده و در سال ۱۳۹۵ به درجه ۲ هنری شورای ارزشیابی هنرمندان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رشته خوشنویسی نستعلیق دست یافته است.
خادمان، عضو ستاد اجرایی همایش نگارش قرآن در یک روز و همکاری در تصحیح قرآن کتابت شده در سال ۱۳۸۲، مدرس خوشنویسی در مدارس غیردولتی تهران، مشاور و مجری کتابت قرآن کریم از سوی دانش‌آموزان، معاون بخش هنری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، خوشنویس دفتر شورای ارزشیابی هنرمندان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همچنین برگزیده سیزدهمین و پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، نفر سوم مسابقات خوشنویسی کوثر، نفر اول جشنواره بین‌المللی ندای وحدت، نفر اول جشنواره وقف، برگزیده جشنواره فرهنگی هنری امام رضا (ع)، رتبه تقدیری جشنواره یاس یاسین و … بوده است.
سال ۱۳۸۲ اولین کتابت قرآن را به خط نستعلیق اختصاص داد و آن را به آستان قدس رضوی اهدا کرد. (شایان ذکر است هر جزء در یک صفحه در ابعاد ۱۰۰ در ۷۰ سانتی متر کتابت شده و کارگاه مرمت آستان قدس رضوی آن را جلد و صحافی کرده است.) دومین کتابت را در سال ۱۳۸۳ به سفارش یک مجموعه‌دار شخصی به خط نستعلیق انجام داد.
کتابت جزء سی‌ام قرآن به شکل مرقع و اهدای آن به آستان مقدس حضرت معصومه (س)، سومین کتابت قرآن به خط نستعلیق در سال ۱۳۸۶، جلد و صحافی شده توسط استاد ایوب جوانکار فومنی و به صورت تک‌نسخه خطی و خریداری شده از سوی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابت جزء سی‌ام قرآن در قالب یک تابلو به ابعاد ۱۳۰ در ۷۰ سانتی‌متر، کتابت دیوان اشعار پروین اعتصامی به سفارش انتشارات کتاب آبان، کتابت چهارمین قرآن به خط نستعلیق (خط تحریری) به سفارش شخصی، کتابت دیوان حافظ (نشر علی) و کتابت رباعیات بابا طاهر (در انتظار چاپ از سوی نشر پیام کتاب)، پنجمین کتابت به خط نستعلیق در سال ۱۳۹۸از آثار ویژه دیگری است که طی سال‌های اخیر از سوی این کاتب جوان قرآن انجام شده است.
ششمین کتابت قرآن این کاتب جوان قرآن به خط نستعلیق اختصاص دارد که همزمان با ماه مبارک رمضان در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم از آن رونمایی شد. در این راستا برای اطلاع از ویژگی‌های این کتابت با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم، حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم:
در آغاز سخن لطفا از ویژگی‌های پنج کتابت قبلی قرآن داشته باشید و دلیل اینکه در هر مرتبه خط نستعلیق را انتخاب کرده‌اید، بفرمایید.
مهم‌ترین ویژگی هر پنج کتابت قبلی شیوه خط آنها به نستعلیق یعنی خط ملی ما ایرانیان است. دلیل استفاده بنده از خط نستعلیق در کتابت به عنوان عضوی از انجمن خوشنویسان ایران، تخصص در این نوع از خط است و از آنجایی که به کتابت کلام الله مجید علاقه‌مند هستم، ترجیح دادم از خط تخصصی خود در این کتابت استفاده کنم.
تفاوت این کتابت با دفعات گذشته چیست؟
هر پنج کتابت قبلی بر مبنای رسم الاملاء نوشته شده و صفحات به آیه ختم نشده‌اند اما در کتابت ششم با توجه به کسب تجربه از پنج کتابت گذشته و تأکید مسئولان صدور مجوز چاپ قرآن بر رسم المصحف بودن قرآن مبنی بر اینکه مانند قرآن عثمان طه تمام صفحات به آیه ختم شود و هر بیست صفحه شامل یک جزء کامل باشد، سعی بر اصل قرار دادن این نظرات بود. البته کتابت‌های قبلی از نظر اندازه صفحات، دانگ قلم، تعداد صفحات و ویژگی‌های نگارشی با یکدیگر تفاوت‌های فنی داشتند.
ایده کتابت قرآن به خط نستعلیق چگونه در ذهن شما شکل گرفت و در این راه از چه منابعی الهام گرفتید؟
در سال ۱۳۷۹ همایشی با عنوان «نگارش قرآن در یک روز» به همت شبکه دو صدا و سیما در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد و من در آن روز تعدادی از صفحات قرآن را نگارش کردم. از آن زمان انگیزه شخصی در خصوص نگارش کل قرآن در من شکل گرفت. در این راه اساتید زیادی از جمله استاد فدایی‌منش یاری‌گر من بودند.
از آنجایی که کتابت کامل قرآن در آثار قدما به صورت قابل توجهی در دسترس نیست، الهام‌بخش من در این مسیر، نسخه‌ای از کتابت استاد فدایی‌منش بود.
درخصوص کلیات کتاب از لحاظ فنی (ابعاد، نوع خط، تعداد صفحات، نوع جدول‌بندی، رنگ‌بندی، جنس کاغذ) توضیحاتی ارائه کنید.
در کتابت ششم، اندازه قلم، دانگ کتابت (یک و نیم میلی‌متر) در ۶۰۴ صفحه بر مبنای قرآن عثمان طه است که هرصفحه به آیه ختم می شود و ابعاد هر صفحه ۲۵ در ۳۵ سانتی‌متر به صورت پشت و رو در ۱۵سطر است. صفحات ابتدایی این کتاب به تذهیب ربابه منوچهری آراسته شده و جدول کشی صفحات توسط مرضیه ضرابی انجام شده. نوع کاغذ نیز لیکام صنعتی آلمانی است.
مسئله اصلی کاتبان قرآن در روزگار ما چیست؟
به عقیده من مسئله اصلی کاتبان قرآن به ویژه آن دسته کاتبانی که با خط نستعلیق به کتابت قرآن پرداخته‌اند، دیده شدن آثارشان است. اکثر قرآن‌های در دسترس اعم از اماکن مقدس، با خط نسخ است؛ به علاقه‌مندان خواندن قرآن توصیه می‌کنم به خوانش قرآن به خط نستعلق توجه کنند.
هنرورزی بر آیات قرآن چه تأثیری بر حالات معنوی شما داشت؟
مهم‌ترین احساس من این بود که خداوند توانایی کتابت آیاتی را به بنده عطا کرده که به قلب پیامبر اسلام(ص) هنگام وحی نازل شده، از لسان ایشان به اصحاب منتقل و توسط کاتبانی همچون حضرت علی(ع) گردآوری شده است و من به عنوان یک کاتب قرآن نیز توفیق امتداد این مسیر را به کمک هنر خوشنویسی یافته‌ام و از این بابت شاکر خدای بزرگ هستم.
کتابت ششم به سفارش کدام نهاد یا فرد بود؟
پنج کتابت قبلی به صورت خودجوش صورت گرفت اما قرآن ششم یک سفارش شخصی به عنوان یادگاری برای انتقال به نسل خانوادگی بود.
برنامه شما برای چاپ و توزیع این اثر چگونه است؟
از آنجایی که هدف من تهیه نسخه خطی قرآن با ابعاد استاندارد همین نسخه بود، به حوزه چاپ ورود نکرده‌ام اما اگر شرایط و امکان چاپ این کتابت فراهم شود، از چاپ این اثر استقبال می‌کنم.
چقدر زمان صرف کتابت این قرآن شد و الگوی اعراب‌گذاری شما در کتابت ششم چه نسخه‌ای بود؟
از اوایل فروردین ماه سال گذشته تا فروردین ماه سال جاری حدود یک سال با احتساب روزانه دو صفحه از قرآن مجید به طول انجامید. نسخه‌ای از قرآن که توسط عربستان به زائران حج تقدیم می‌شود و به شیوه رسم المصحف نگارش شده، الگوی اعراب‌گذاری من در این کتابت بود.
به نظر شما دلیل عدم استقبال عامه مردم از قرآن به خط نستعلیق چه چیزی است و راهکار شما برای تغییر سلیقه چیست؟
در جامعه ما تقاضا و استقبال از وجود قرآن به خط نستعلیق فراوان است چراکه بسیاری از افراد با خواندن قرآن به خط نستعلیق به عنوان بخشی از هویت ملی خود احساس نزدیکی می‌کنند اما تاکنون قرآن با خط ملی کتابت نشده در صورتی که ظرفیت برای تحقق این امر مهیاست.
عدم عرضه مناسب محتوا با خط نستعلیق یکی از دلایل کم‌توجهی به این خط است. اگر در رسانه‌های پر مخاطب ازجمله صدا و سیما یا فضای مجازی و نهادهایی مانند آموزش پرورش، تبلیغ محتوا با خط نستعلیق صورت گیرد، قطعا در تغییر سلیقه مخاطبان به ویژه کودکان در استفاده از این خط ملی مؤثر خواهد بود.
به نظر شما خواندن قرآن با خط نستعلیق می‌تواند چه تأثیری بر مخاطب داشته باشد؟
مهم‌ترین تأثیر برای ما ایرانیان خوانش راحت‌تر کلمات است و به لحاظ فنی نستعلیق از لحاظ زیبایی، کامل‌ترین و زیباترین خط است و اصطلاح «عروس خطوط اسلامی» به نستعلیق اختصاص داده شده است. هنگامی که متن زیبایی در حد قرآن مجید با یک خط زیبا مانند نستعلیق کتابت شود، قطعا تأثیر بیشتری بر روح و روان مخاطب می‌گذارد.
مشکلات کاتبان در حوزه خوشنویسی قرآن چیست؟
مشکلات همواره وجود دارد اما نهادهای متولی چاپ باید یک دوره منسجم جهت تبیین مؤلفه‌های چاپ قرآن از لحاظ اعراب‌گذاری و سایر مسائل برگزار کنند تا زمینه برای فعالیت بیشتر فعالان حوزه کتابت قرآن فراهم شود. ختم شدن الزامی صفحات به آیه، ترکیب صفحات را دچار خلوتی یا شلوغی کرده و آن را از تعادل چشم‌نواز خارج می‌کند و می‌توان با کمک نرم‌افزارهای رایانه‌ای این مشکل را حل کرد.
برخی از خوشنویسان معتقد هستند که قرآن با خط نستعلیق صرفا دارای زیبایی هنری است و از نظر کاربردی قابل قبول نیست، نظر شما در این باره چیست؟
اگر نکات فنی جهت روان‌خوانی از سوی کاتبان برای مخاطبان رعایت شود و تغییرات اندکی در اجرای برخی اتصالات کلمات در خط نستعلیق صورت گیرد، آنگاه این اثر صرفا هنری نیست و مورد استقبال مخاطبان قرار می‌گیرد.
توصیه شما به خوشنویسان جوان برای کتابت آثار قرآنی چیست؟
مهم‌ترین رسالت خوشنویسان جوان، روشن نگهداشتن چراغ خوشنویسی و تولید آثار به همان شیوه‌ای است که در گذشته خوشنویسان با قلم و به صورت دست‌نویس اجرا می‌کردند.
سخن پایانی…
امیدوارم کتابت‌های من صرفا دارای کمیت نباشد، بلکه آثار معنوی آنها بر شخصیت خود و خانواده‌ام مترتب شود و کتابت قرآن‌های بعدی کامل‌تر و بهتر از گذشته باشد، همچنین از همراهی همسر و اعضای خانواده‌ام در مسیر این خلق تشکر می‌کنم.
ثبت دیدگاه