زیارت اربعین امام حسین(ع) از قدیم میان شیعیان و در تقویم تاریخی وفاداران به امام حسین(ع) شناخته شده بوده است. در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی که حاصل گزینش دقیق و انتخاب معقول شیخ طوسی از روایات فراوان درباره تقویم مورد نظر شیعه درباره ایام سوگ و شادی و دعا و روزه و عبادت است، ذیل ماه «صفر» آمده؛ «نخستین روز این ماه (از سال ۱۲۱)، روز کشته شدن زید بن علی بن الحسین است. روز سوم این ماه از سال ۶۴ روزی است که مسلم بن عقبه پرده کعبه را آتش زد. در روز ۲۰ صفر زمانی است که حرم امام حسین(ع) یعنی کاروان اسرا، از شام به مدینه مراجعت کردند و روزی است که جابر بن عبداللّه بن حرام انصاری، از مدینه به کربلا رسید تا به زیارت قبر امام حسین(ع) بشتابد.»
تبیین بیشتر اهمیت این زیارت و آثار آن با آیت‌الله محمود رجبی؛ عضو شورای عالی حوزه و رئیس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید:
زیارت اربعین چه تاثیراتی بر انسان می‌تواند داشته باشد که اینقدر مورد توجه و مهم است؟
روایات ما در مورد زیارت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به صورت مستقل تعابیر بسیار بلندی دارند؛ اگر انسان توفیق حضور در کنار مرقد امام حسین(ع) داشته باشد برکات زیادی برایش خواهد داشت ولی باز اگر کسی نتواند برود و از راه دور زیارت کند نیز برکاتی که برای زیارت ذکر شده است وجود دارد.
در روایات داریم کسانی که اشکی برای امام حسین(ع) می‌ریزند در روز قیامت که همه در ترس و هراس و خوف قرار دارند، او در کمال آرامش مشغول گفت‌وگو با امام حسین(ع) خواهند بود و چیزی در عالم با ارزش‌تر و با اهمیت‌تر از این وجود دارد. باز در روایات داریم که هر شب جمعه همه انبیاء و اولیای الهی در کربلا حضور دارند یعنی اگر کسی بخواهد جایی حضور داشته باشد که حضرت زهرا(س) و پیامبر(ص) و همه پیامبران و ائمه(ع) در شب جمعه حضور داشته باشند آنجا سرزمین کربلا و مرقد مطهر امام حسین(ع) است و این نشانه عظمت زیارت امام حسین(ع) و اشک ریختن است.
مضامین زیارت اربعین هم بسیار بلند است از جمله در آن امام حسین(ع) را رحمت الله الواسعه و باب نجاة الامه مطرح کرده است. هر کسی این زیارت را بخواند و با مضامین والای آن آشنا شود قطعا در زندگی او تحول ایجاد می‌شود؛ در روایت داریم اگر کسی اظهار عشق و محبت به امام حسین(ع) داشته باشد و اشک بریزد حق اهل بیت(ع) را ادا کرده است و حتی اگر کسی با توجه کامل هم این نوع زیارات را نخواند باز تاثیر مثبتی برای او خواهد داشت.
بنابراین اگر همه جامعه انسانی به سوی امام حسین(ع) بروند و با اخلاص او را بخوانند این کار باعث حل مشکلات دنیوی و اخروی و فردی و اجتماعی آنان خواهد شد؛ در زیارت جامعه کبیره داریم که اهل بیت(ع)، عامل وحدت امت اسلامی هستند و مراد از امت اسلامی هم همه امت پیامبر(ص) یعنی کل جامعه بشری است و نه فقط صرفا شیعیان و اکنون شاهدیم روز اربعین مایه وحدت امت اعم از شیعه و سنی و حتی پیروان ادیان دیگر است و این روز بیان شریف اهل بیت(ع) را محقق می‌کند. این وحدت قطعا کارکردهای مثبتی دارد و دشمنان را در موضع ضعف قرار می‌دهد و زمینه‌سازی برای ظهور حضرت بقیةالله(عج) است.
سوال مهم اینجاست که علاوه بر توجه و حضور، چه کنیم تا بتوانیم بیشتر و بهتر از این مراسم و این روز استفاده معنوی کنیم؟
اولین نکته این است که بدانیم معیار محاسبه همه اعمال ما نیت است و اگر کسی دلش می‌خواسته در ایام اربعین در کربلا حضور داشته باشد ولی برای او میسر نشده است مطمئنا خداوند پاداش آن را خواهد داد و باب رحمت واسعه الهی مشمول آنان هم می‌شود. توصیه بنده این است که این افراد متن زیارت اربعین را در این روز و قبل از آن بخوانند و تصور ما این است که اهل بیت(ع) آنقدر کریم هستند که عنایت خودشان را از ما دریغ نمی‌کنند.
نکته دوم اینکه در همه زیارات و اظهار ارادت به اهل بیت(ع) باید انجام کار با توجه و اخلاص مدنظر باشد یعنی گویی احساس کنیم حضرت زنده است و ما به او سلام می‌دهیم؛ این مایه رشد سریع معنوی انسان است لذا کسانی که پایبند به قرائت این زیارت در حضور و یا از راه دور هستند سعی کنند آن را با توجه بخوانند. علامه مصباح یزدی می‌فرمود وقتی از توسل سخن می‌گوییم معنای آن خواندن زیارت مفصل نیست بلکه یک سلام با توجه ما را هم جواب می‌دهند و سلام یک امام مانند امام حسین(ع) برکات زیادی در زندگی دارد و آنها چون کریم هستند آنچه را شایسته کرم است عطا می‌کنند.
نکته سوم هم این که باید به مضامین این زیارت توجه کنیم و تلاش کنیم آن را در زندگی پیاده کنیم؛ اگر امام حسین(ع) طبق تعابیر این زیارت بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک …؛ ما هم این گونه باشیم و هرقدر می‌توانیم دست دیگران را بگیریم و آنها را به مسیر بیاوریم. همه دلسوزانه دنبال این باشیم و البته این وظیفه در درجه اول ویژه روحانیت و نویسندگان و خطبا و … است ولی عموم مردم هم وظیفه دارند تا به نیت امام حسین(ع) به دیگران کمک مادی و معنوی و روحی داشته باشند.
چهارمین نکته؛ افرادی که مشرف می‌شوند هرقدر می‌توانند در خدمت زوار امام حسین(ع) باشند و در مسیر از ایثار و فداکاری دریغ نکنند و در واقع از مهمانان امام حسین(ع) پذیرایی کنند. اینکه در اموری مانند کرایه، و هزینه‌ها زائر با افزایش زیاد مواجه نشود یا اگر سختی و فشاری برای افراد پیش آمد عصبانی نشوند و به عشق امام حسین(ع) از همدیگر بگذرند.
معمولا مناسک دینی و مذهبی ما نسبتا زیاد است و قطعا برکات اجتماعی خوبی هم دارد ولی وقتی مثلا از دو ماه محرم و صفر عبور کردیم فضای جامعه دوباره به حالت گذشته برمی‌گردد، یعنی تاثیر این ایام در ماه‌های بعد کمتر به چشم می‌آید. چرا اینگونه است و چه باید انجام دهیم تا آثار این مناسک معنوی باقی بماند؟
این نوع مناسک و مراسم فضایی برای تمرین خودساختگی و گذشت و ایثار است و برای تداوم آن باید مراقبت داشته باشیم؛ انسان باید بنا بگذارد اگر یک صفت خوب را در این ایام پیدا کرد آن را در سراسر سال حفظ کند و از خدا کمک بگیرد و به اهل بیت(ع) توسل کند و در این صورت حتی کار کم هم تداوم خواهد یافت و به قول معروف به عنوان آب باریکه ادامه خواهد داد.
مثلا می‌توانیم روزانه بخشی از زیارت عاشورا را که در محرم و صفر نسبت به خواندن همه آن اهتمام داشتیم ادامه دهیم و دقایقی از روز خود را به امام حسین(ع) اختصاص دهیم و این کار سبب می‌شود تا این روحیه استمرار یابد و در وجود انسان نهادینه شود. فرزند مؤسس حوزه علمیه می‌فرمود یکی از استادنی که در نجف بود وقتی قصد اقامت در ایران داشت خدمت استاد خود رفت و از او توصیه‌ای خواست و استادش مراقبه شبانه اعمال را به او توصیه کرد؛ این فرد وقتی وارد ایران شد به توصیه عمل کرد و کار به جایی رسید که نامه‌ای به استادش نوشت که شما توصیه کردید من هر شب چند دقیقه متوجه اعمال روزانه باشم ولی الان هر لحظه تلاش می‌کنم تا ببینم کاری که می‌کنم برای خدا هست یا خیر؟ و این نتیجه مراقبت چند دقیقه‌ای اعمال است.
اربعین در روایات فقط برای امام حسین(ع) بیان شده است، چرا عدد ۴۰ اینقدر در فرهنگ دینی ما مورد اهمیت است؟
در روایات ما فراوان به عدد ۴۰ پرداخته شده است مثلا اینکه در نماز شب برای ۴۰ مؤمن دعا شود و یا پیامبر(ص) در ۴۰ سالگی مبعوث شدند و یا اگر کسی ۴۰ شبانه‌روز مراقبت نفس داشته باشد دریچه حکمت بر قلب او جاری می‌شود؛ بنابراین عدد ۴۰ اسراری دارد که ما مانند خیلی از اسرار عالم از آن سر در نمی‌آوریم؛ اینکه در روایات امور مختلف را با عدد ۴۰ پیوند زده‌اند نشان می‌دهد که با سرنوشت انسان ارتباط دارد. اربعین در فرهنگ شیعه و محبان امام حسین(ع) عاملی است که سبب می‌شود تا انسان ۴۰ روز به یاد امام حسین(ع) باشد و این مایه تقرب است و انسان را بالا می‌برد.
این از الطاف خدا و برکت وجود امام حسین(ع) است که زمینه را برای رشد محبان خود فراهم کرده‌اند. در روایت داریم که وقتی کسی برای امام حسین(ع) گریه کرد آن گریه را به حضرت زهرا و پیامبر(ص) می‌رسانند و مایه خوشحالی آنان است و برای اهل گریه، دعا می‌کنند. بنابراین ۴۰ روز دعای اهل بیت(ع) را برای خودشان خریده‌اند و برکات زیادی از این طریق شامل حال انسان می‌شود. اگر اربعین هم در روایات نبود ذکر یاد و نام امام حسین(ع) در طول این ۴۰ روز خود بخود آثار معنوی دارد و موجب رشد انسان است.
ثبت دیدگاه