اولین‌ها در هر حوزه‌ای همیشه در خاطره‌ها ثبت می‌شوند و جریانی که از خود به یادگار می‌گذارند تا همیشه ماندگار خواهد بود. در حوزه هنرهای نمایشی، خاصه نمایش‌های آیینی و مذهبی؛ به‌ویژه گونه نمایش‌های سرخ که عرض ارادت هنرمندان تئاتر کشور به سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) به‌شمار می‌رود؛ اولین‌های مختلف و متعددی وجود دارد که تا همیشه تاریخ در فرهنگ و تمدن ایرانی نام خود را به یادگار خواهند گذاشت.
بعد از دوران سخت کرونا و در دوره و زمانه‌ای که تمامی افراد در سراسر جهان از جمله در کشورمان برای غلبه بر این ویروس مرگ‌بار، شرایط قرنطینه را پشت سر می‌گذاشتند، شاهد تعطیلی تمامی فعالیت‌های کشور از جمله در حوزه فرهنگ و هنر بودیم.
با پشت سر گذاشتن این ویروس نیز هنرمندان عرصه‌های مختلف از جمله در حوزه تئاتر برای بازگشت به صحنه‌ها و بخشیدن شکوه و رونق دوباره به حوزه هنرهای نمایشی با تردیدها، اما و اگرهایی مواجه بودند. اینجا بود که گروه نمایشی «سایه» با اجرای نمایشی با عنوان «تا اشکتان» به کارگردانی حمید حرا که روایتی از تاریخ صدر اسلام بود، پیش‌قدم شد و به‌عنوان روشن‌کننده اولین چراغ در حوزه هنرهای نمایشی نه‌تنها بستری برای بازگشت دوباره هنرمندان به صحنه‌های تئاتر را فراهم کرد که در بهره بردن از فراگیرترین گونه هنر تئاتر، یعنی تئاتر دینی و جذب مخاطبان به سالن‌های نمایشی در آذر ۱۴۰۰ خورشیدی دستی بالا داشت.
با بازگشت موج دیگری از کرونا و همچنین رکود و سکونی که طی شش ماهه نخست سال ۱۴۰۱ خورشیدی در حوزه تولیدات تئاتری بر کشور بار دیگر سایه افکند؛ مجدد شاهد فعالیت گروه هنری «سایه» در تولید نمایشی به‌عنوان «هتل ریتاج» بودیم. نمایشی که با محوریت قرار دادن گونه «تئاتر فاطمی» سهمی دیگر در سنت‌شکنی اجرای آثار تئاتری در جلب و جذب مخاطب به سالن‌های نمایشی داشت.
به‌گونه‌ای که در نخستین شب آن اجرا، به‌دلیل ازدحام مخاطبان، گروه بدون برنامه قبلی مجبور شد تا طی دو سانس به صحنه برود تا پاسخ‌گوی سیل مشتاقان به سالن اصلی مجموعه تئاترشهر به عنوان میزبان این اثر نمایشی باشد.
حال بار دیگر این گروه هنری به مناسبت ایام محرم و صفر ۱۴۰۲ به کارگردانی و تهیه‌کنندگی حمید حرا که خود بنیانگذار گروه تئاتر «سایه» است نمایشی با عنوان «سیب، فانوس، کشتی» را در برج آزادی به صحنه برده‌اند. نمایشی که در گونه آثار نمایش سرخ و عاشورایی سنت‌شکنی دیگر را برای نخستین بار در تاریخ تئاتر کشور به نام خود رقم زده است. اقتباسی آزاد از نمایشنامه «کرگدن» به قلم اوژن یونسکو، نمایشنامه‌نویسی غربی که اینبار در قالب نگاه خلاقانه گروه نویسندگان نمایش «سیب، فانوس، کشتی» فصل مهمی از معرفت بخشی قیام اباعبدالله‌الحسین(ع) را در مواجهه با دوستداران هنرهای نمایشی به آنها عرضه داشته است. به‌همین مناسبت با حمید حرا تهیه‌کننده، کارگردان و بنیانگذار گروه نمایشی «سایه» به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه از خاطر شما می‌گذرد.
بلیه‌ای که دشمنان اباعبدالله گرفتار آن می‌شوند
حمید حرا کارگردان و تهیه‌کننده «سیب، فانوس، کشتی» در گفت‌وگو با ایکنا درباره جریان شکل‌گیری این اثر نمایشی با بیان آنکه این نمایش برداشتی آزاد از نمایشنامه «کرگدن» به نویسندگی اوژن یونسکو است گفت: وجه تشابه آن با اثر یونسکو در این نکته نهفته است که در اثر یونسکو، شخصیت‌ها به خاطر خطاهایی که از آنها سرزده بود تبدیل به کرگدن می‌شدند؛ در نمایش «سیب، فانوس، کشتی» افرادی که در صف دشمنان حضرت اباعبدالله قرار گرفته‌اند به یک بلیه دیگری دچار می‌شوند.
وی ادامه داد: گزارشی از سال ۶۱ هجری را با روایت داستان افرادی که پس از واقعه کربلا در سیاهه دشمن قرار گرفته‌اند و مسیری که خداوند برای آنها مقدر کرده است با زبان نمایش با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذاریم. علیرضا ناسوتی نوشته اولیه این اثر را تنظیم کرد و سپس با بازنویسی‌هایی که توسط شورای نویسندگان «گروه سایه» صورت گرفت، تبدیل به این نمایشنامه شد.
وجه تسمیه «سیب، فانوس، کشتی»
حرا در ادامه درباره وجه تسمیه نامگذاری این اثر نمایشی خاطرنشان کرد: در فرهنگ ایرانی و تشیع، «سیب» و «عطر سیب» نمادی عاشورایی به شمار می‌رود. حتی در برخی از روایات و نوشته‌های مربوط به حضرات معصومین(ع) نیز به آن اشاره شده است. مخاطبان نیز هنگام دیدن نمایش نسبت به رمزگشایی و کارکرد واژه «سیب» در این اثر نمایشی پی خواهند برد.
وی ادامه داد: «فانوس»؛ نماد دیگری از مفهوم عاشورا است و آن اشاره به این مهم است که حضرت «فانوس» هدایت است و «کشتی»، ابزار و وسیله‌ای است که مومنان معتقد و متوسل به اباعبدالله با اتکا و اعتماد به آن می‌توانند بلایای زندگی را به آرامش و سلامت طی کرده و به سوی سعادت زندگی و عقبی هدایت شوند.
مدیر گروه نمایشی «سایه» یادآور شد: مخاطبان با دیدن این اثر نمایشی، تجلی این سه نماد را می‌بیند و متوجه می‌شود، کسانی که در سیاهه سپاه دشمن قرار گرفتند و با حجت خدا که «سفینةالنجات» و «فانوس» است به نبرد برخاستند به چه ظلمتی دچار خواهند شد. در این اثر نمایشی گزارش‌هایی از دشمنان ارائه می‌دهیم و می‌گوییم که آنها در برابر چه ایستاده‌اند و نمادهای آسمانی به واسطه روایت ماورایی ما چه مولفه‌هایی است.
تحقق نذر فرهنگی به واسطه کار عاشورایی
حرا با تاکید بر آنکه گروه هنری «سایه» همواره تلاش داشته و دارد که طی این سال‌ها نمایشی را به‌صورت رایگان به صحنه نبرد و طی یک دهه اخیر تمام نمایش‌های این گروه بلیت‌فروشی داشته است، تصریح کرد: اما تفاوتی که آثار ما با هم‌صنفان ما در حوزه تئاتر دارد، آن است ما برای آنکه هنر نمایش در سبد فرهنگی افراد و خانواده‌ها قرار گیرد، قیمت بلیت نمایش‌های خود را نسبت به عرف موجود ارزان‌تر در نظر می‌گیریم. مانند همه تئاترهای دیگر بر روی بسترهای فروش بلیت خود را به فروش می‌رسانیم.
وی در پاسخ به این پرسش که با روندی که توضیح دادید چگونه گروه نمایشی «سایه» دخل و خرج آثار خود را با توجه به مخارج تولید آثار نمایشی فراهم می‌کند، گفت: برای پاسخ به این پرسش باید به مولفه مهم و کمتر مورد توجه قرار گرفته «نذر فرهنگی» اشاره کنم. گروه هنری سایه توانسته با افرادی وارد گفت‌وگو شوند که به‌جای نذر آنها برای اطعام دیگران؛ غذا و خوراک روح افراد را تهیه کرده و در مسیر تحقق این مهم ما را حمایت کنند.
این کارگردان و تهیه‌کننده تاکید کرد: حامیان ما بدون استثنا مردمی هستند و ما از هیچ ارگان دولتی هیچ حمایتی نمی‌گیریم. لااقل تا این لحظه به سراغ هیچ ارگان دولتی نرفته‌ایم. از هر کدام از افرادی که بیننده آثار ما بودند درخواست کردیم در صورت تمایل علاوه بر بلیت خود، بلیت ۱۰، ۲۰ یا ۵۰ نفر را دیگر را تهیه کند و به این ترتیب توانستیم پول هزینه‌های خود را پوشش دهیم. حامیان مردمی نیز در قالب نذر فرهنگی به این باور رسیده‌اند که اگر غذای روح برای دیگران تهیه کنند، ارزش آن کمتر از ارزش خوراک جسم نیست.
سرنوشت پشت‌کنندگان به ندای «یا لَثاراتِ الحسین» چیست؟
حرا با اشاره به آنکه در بطن و متن نمایش «سیب، فانوس، کشتی»، تجلی شعار نام آشنایی که افراد بسیاری بر پرچم‌ها و کتیبه‌های دینی در عزاداری حضرت اباعبدالله دیده‌اند به عنوان کار محوری خود قرار داده است و آن توجه به شعار و مفهوم «یا لَثاراتِ الحسین» است، خاطرنشان کرد: آنکه حمایت‌کنندگان و خون‌خواهان حماسه عاشورا و دشت کربلا و یاران واقعی اباعبدالله کجا هستند.
کارگردان نمایش «سیب، فانوس، کشتی» در پایان تاکید کرد: مفهوم «یا لَثاراتِ الحسین» در این اثر نمایشی به عنوان تم محوری قرار دارد. تلاش کردیم به واسطه این تم محوری مفهوم گران‌سنگ بودن و والا بودن خون حجت خدا که جز با برآمدن دیگر حجت خدا برآورده نخواهد شد در این نمایش مورد کاوش قرار دهیم.
ثبت دیدگاه