عاشورا حماسه‌ای ماندگار است که روز به روز بر عظمت آن افزوده می‌شود. این رویداد انسان‌ساز در طول سده‌های مختلف جریان‌‌سازی‌های متعددی داشته که؛ قیام میرزا کوچک، رئیسعلی دلواری و…. از آن جمله هستند. در سده اخیر نیز با فراگیر شدن وسایل ارتباط جمعی، اهالی هنر و رسانه تلاش کردند از این امر بهره ببرند و در برخی مواقع به موفقیت‌هایی هم دست یافتند.
در این راستا با احمد میرعلایی؛ مدیرعامل سابق بنیاد سینمایی فارابی و تهیه‌کننده سینما گفت‌و‌گویی پیرامون جریانسازی عاشورا در هنر انجام داده‌ایم.
پیرامون عاشورا و جایگاه آن در هنر بحث‌های فراوانی شده است. پیرامون این موضوع نظر خود را بیان کنید؟
عاشورا را باید مهم‌ترین واقعه بشریت به لحاظ معارف انسانی از ابتدا خلقت تا امروز دانست. در حقیقت عاشورا را باید یک بازخوانی از تاریخ بشریت نام برد حتی می‌توان گفت برخی از معجزات خداوند در کربلا قابل شهود است. عاشورا رقم خورد تا صف ناپاکان مشخص شود زیرا عده بسیاری خود را به ظاهر در صف مسلمانان جا داده بودند که به واسطه عاشورا نقاب از چهره آنها برداشته شد.
عاشورا دارای ابعاد بسیار است. همین امر باعث می‌شود کارکرد عاشورا در تمامی بخش‌ها دیده شود. برای نمونه به کارکرد فرهنگی عاشورا اشاره می‌کنم؛ ویژگی که باعث شده پیرامون این رویداد بیش از هر اتفاق دیگری در دنیا شعر سروده شود. نکته حائز اهمیت اینجاست در اشعاری که کربلا را مدنظر قرار داده، تنها شور نیست که مشاهده می‌شود بلکه به روشنی می‌توان شعور را هم دید. در بحث شور و شعور باید اضافه کنم هیچ‌یک از این دو ویژگی نسبت به دیگری ارجحیت ندارد بلکه هر دو در کنار هم معنا پیدا می‌کند.
در عرصه هنر چه بخشی توانسته به شکل مطلوبی شور و شعور را در کنار هم قرار دهد؟
این سؤال را از هر فرد آشنا با هنری بپرسید بدون شک خواهد گفت تعزیه بهترین عرصه‌ای است که می‌توان شور و شعور را به صورت همسان در کنار هم مشاهده کرد. زیبایی تعزیه تا بدان حد است که خارجی نیز از آن تأثیر می‌گیرند. درباره تعزیه باید این نکته را اضافه کنم هیچ هنری نیست که تا به این حد مخاطب را درگیر خود کرده و تحت تأثیر قرار دهد. در این میان حتماً باید از بزرگانی چون جابر تواضعی نیز به نیکی یاد کنم که با گردآوری نسخه‌های تعزیه به ماندگاری این هنر کمک کند. وی به روستاهای دور افتاده زیادی سفر کرده تا بتواند نسخ دستنویس تعزیه را گردآوری کند. متأسفانه تعزیه را فراموش کرده‌ایم به‌نحوی‌که در کشورمان حتی یک موزه برای تعزیه نداریم درحالی‌که در واتیکان برخی نسخه‌های تعزیه وجود دارد. این بی‌توجهی به تعزیه پشت پا زدن به سرمایه ملی است و هنوز هم ادامه دارد!
درباره اهمیت و جایگاه تعزیه می‌خواهم مثالی بیاوریم. همه می‌دانیم سینما پرمخاطب‌ترین رسانه دنیاست اما آیا ما می‌توانیم تعداد مخاطبان دهه ۶۰ و ۷۰ را در سینما با امروز مقایسه کرد؟ مسلماً جواب خیر است چون ما در هنر هفتم ریزش مخاطب را شاهدیم اما در تعزیه نه‌تنها ریزش رخ نداده بلکه هر روز بر مخاطبان آن افزوده می‌شود همان‌گونه که هیئت‌های اباعبدالله دائماً در حال رشد هستند. دلیل این امر نیز روشن است؛ هنری که با نام اباعبدالله(ع) گره خورده باشد مورد خواست و توجه مردم قرار می‌گیرد.
عاشورا برای این رخ داد تا بار دیگر خدا به انسان‌ها نشان دهد حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل(ع) افسانه نیستند. لشکر کربلا را باید با اخلاص‌ترین سپاه خداوند نام برد که در آن شور و شعور در حد کمال دیده می‌شود. برای صدق این گفتار همین بس که شب قبل از عاشورا امام حسین(ع) یاران خود را فرا خواننده و آنها را از جنگیدن معاف می‌کند چون می‌گوید فردا آنها کشته خواهند شد اما با این وجود سپاه در کنار وی مانده و در نهایت به شهادت می‌رسند.
بیشتر بخوانید:
- جای پژوهش عاشورایی مناسب تولید هنری خالی است
نمود امروزی عاشورا را به نوعی در هشت سال جنگ تحمیلی هم می‌توان مشاهده کرد که چگونه فرماندهان پیشقدم حضور در خط مقدم بودند. این روحیه فداکاری در پشت جبهه هم وجود داشت و مردم عاشقانه از رزمنده‌ها حمایت می‌کردند. درباره جنگ تحمیلی باید اضافه کنم لشکر صدام بسیار قوی بود و از حمایت کشورهای قدرتمند هم بهره می‌برد اما مردم ایران با استعانت از فرهنگ عاشورا توانستند پشت دشمن را به خاک بمالند. این اتفاق در سینما نیز می‌تواند رخ دهد یعنی با استعانت از عاشورا به جریانسازی انقلابی رسید. این اتفاق در کارهای هنرمندانی چون فرج‌الله سلحشور رخ داد که با «یوسف پیامبر» توانستند مخاطب بسیار در داخل و خارج از کشور به سمت خود بکشاند.
برای ساخت فیلم یا سریال عاشورایی نیاز است تا سازنده شرایطی داشته باشد؟
اینکه می‌گوییم در اثر عاشورایی باید شور و شعور در کنار هم باشد این تصور را در ذهن به وجود می‌آورد که هر بچه شیعه‌ای می‌تواند در حوزه قدم بردارد زیرا همه ما از کودکی با یاد و نام اباعبدالله بزرگ شده‌ایم. اما باید دقت داشت در این حوزه نیاز به یک موهبت الهی است تا کاری تولید شود که همه آن را بپسندند وگرنه داشتیم کارهایی که به لحاظ فنی و حرفه‌ای کیفیت بسیار بالایی داشتند و کارگردانش هم فردی معتقد بوده اما اثر مربوطه نتوانسته با مردم ارتباط برقرار کند. این مشکل از آنجا نشئت می‌گیرد که کار مربوطه با دل ساخته نشده است.
در میان کارهایی که درباره عاشورا ساخته شده بسیاری معتقدند «روز واقعه» بهترین کار است. من با شهرام اسدی کارگردان این فیلم فیلمی با عنوان «شب واقعه» را کار کرده‌ام. وی در پشت‌صحنه آن اثر به من گفت به واسطه هجمه‌های بسیاری که در هنگام ساخت بر وی وارد شده، وی در ساخت کار دچار تردید می‌شود. برای همین نزد عالمی رفته و از او کسب تکلیف می‌کند. آن عالم به او می‌گوید به حرف دلش گوش دهد. وی این کار را کرده و نتیجه «روز واقعه» می‌شود.
ثبت دیدگاه