تقریبا تا همین یکی دو دهه قبل، روضه‌های خانگی رونق بسیاری داشتند و در تمام طول سال به صورت ماهیانه و حتی هفتگی در منزل بانیان محلی برپا می‌شدند اما امروزه با تعدد هیات‌ها و مجالس عزاداری، برگزاری روضه‌های خانگی بسیار کمرنگ شده و دیگر آنطور که باید و شاید شاهد قرار عاشقی خانم‌های همسایه در این محفل اهل بیت نیستیم؛ اما سوال این است که اصلا با این همه هیات، دیگر چه لزومی در برگزاری روضه‌های خانگی است؟ سوالی که در این گزارش قصد داریم به آن پاسخ داده و ضرورت و برکات این روضه‌ها را با هم مرور کنیم.
روضه‌های خانگی، میراثی از حضرت فاطمه (س)
قبل از هرچیز خوب است اشاره مختصری داشته باشیم به تاریخچه روضه‌های خانگی که همین نیز به خودی خود می‌تواند دلیل محکمی بر برپایی و احیای این روضه‌ها باشد. احتمالا اگر بشنوید حضرت فاطمه (س) بنیانگذار روضه‌های خانگی بوده اند، نگاه متفاوت‌تری به این روضه‌ها خواهید داشت. «حجت الاسلام ابراهیم بهاری» کارشناس مذهبی در این باره توضیح می‌دهد: «خانم فاطمه زهرا (س) بعد از فوت رسول اکرم (ص)، شب و روز در خانه بر مصیبت پدر می‌گریستند و زمانی که همسایه‌ها معترض می‌شوند، امیرالمومنین (ع) در حمایت از همسر خود، بیت الاحزان را بیرون از مدینه برای حضرت می‌سازند که البته آنجا نیز توسط دشمنان تخریب می‌شود و حضرت زهرا (س)، دوباره به منزل بازگشته و در خانه خود به اقامه عزا می‌پردازند.»
البته سنت روضه خانگی صرفا محدود به این بانوی بزرگوار نیست و اگر کمی جلوتر برویم، به اولین عزاداران اباعبدالله الحسین (ع) یعنی حضرت زینب (س)، امام سجاد (ع) برمی خوریم که نخستین مجالس را در مدینه به شکل همگانی برگزار کردند.
روضه از اثرگذارترین عوامل در ماندگاری مصائب اهل بیت است
روضه، اساس ماندگاری مصائب اهل بیت است
به طورکلی عزاداری از همان دوران اهل بیت وجود داشته و امام صادق (ع) نقش بسیار مهمی در راه اندازی روضه‌های خانگی برای سیدالشهدا(ع) ایفا کرده اند. «خانم زنگنه»؛ کارشناس حوزه و از سخنرانان روضه‌های خانگی در این باره می‌گوید: «در دوران بنی‌عباس با اینکه اجازه نمی‌دادند کسی مجالس عمومی برای اهل‌بیت (ع) برپا کند اما هرکسی از شاعران گرفته تا مداحان و روضه‌خوان‌ها وقتی به خانه امام صادق (ع) می‌آمدند، حضرت بلافاصله می‌فرمودند: پرده‌ای بزنید و اقامه عزا کنید؛ بنابراین بانوان حرم پشت پرده و آقایان طرف دیگری می‌نشستند و برای اهل‌بیت روضه می‌خواندند و گریه می‌کردند که همین روایت به خوبی می‌تواند نقش مهم روضه‌های خانگی در زنده نگه داشتن یاد اهل بیت حتی در دوران خفقان را نشان دهد. به واقع اگر روضه‌های خانگی در خلوت خانه‌ها نبود، شاید ماندگاری مصائب اهل بیت در دل تاریخ، سخت‌تر می‌شد.»
روضه های خانگی، مجالس ساده و بی ریایی هستند که نمی گذارند چراغ مجالس اهل بیت هیچ گاه خاموش شود
اصلا چرا روضه‌های خانگی؟
حالا که با مختصری از قدمت روضه‌های خانگی آشنا شدید، می‌خواهیم برگردیم به سوال اصلی خود یعنی چرایی برگزاری این روضه ها؟ روضه‌هایی که به رغم تمام سادگی شان، اثرگذاری و برکات زیادی به همراه دارند و اصلا پایه و اساس شکل گیری بسیاری از اعتقادات مذهبی هستند؛ از حفظ و نشر محبت اهل بیت و فرهنگ عزاداری گرفته تا زمینه‌سازی برای پرورش نسلی حسینی که همه و همه از برکات روضه‌های خانگی زنانه به شمار می‌روند و می‌توانند نشانگر ضرورت احیای این روضه‌های بی‌ریا باشند. در این بخش، کارشناسان ما به طور جزیی‌تر به شرح برکات و دستاوردهای روضه‌های خانگی می‌پردازند.
*دسترسی آسان برای همه خانم‌های محل
باتوجه به ماهیت واقعی روضه‌های خانگی و زنانه بودن آن، می‌توان یکی از مهم ترین محاسن این روضه‌ها را دسترسی آسان برای خانم‌های محل دانست. شاید خیلی از خانم‌های کهنسال و یا آن‌هایی که فرزندانی کوچک دارند، از هیات‌های شلوغ اجتناب کنند اما وقتی ببینند روضه در همسایگی خودشان برپاست، خیلی بیشتر برای شرکت در مراسم تمایل به خرج می‌دهند. زنگنه می‌گوید: «اصلا یکی از دلایل برگزاری روضه‌های خانگی در گذشته‌های دور، این بود که بیشتر اوقات خود را در منزل سپری می‌کردند اما با این حال دوست داشتند در مصیبت اهل بیت مشارکت داشته باشند که با این وصف، روضه‌های خانگی توانست به شکل قابل توجهی جای خود را در میان مردم بازکند که با این حساب امروزه هم تلاش برای احیای این روضه‌ها باید با جدیت دنبال شود.»
تربیت نسل حسینی به برکت بزرگ شدن کودکان در فضای روضه
*عجین شدن بچه‌ها با روضه و تربیت نسل حسینی
با ایجاد فرصت بیشتر برای حضور خانم‌ها در روضه‌های خانگی، خواه ناخواه بچه‌های کوچک تر نیز با همراهی مادرهای خود، در فضای معنوی و بی‌آلایش روضه بزرگ می‌شوند و این یعنی سرمایه‌گذاری روی نسل‌های آینده. حجت الاسلام بهاری می‌گوید: «این درست که در هیات‌های بزرگ می‌توانیم قدرت را به رخ دشمنان بکشیم اما روضه‌های خانگی هم اجتماعات کوچک ارزشمندی هستند برای آنکه فرزندان ما بتوانند از آموزش‌های قرآنی درس بگیرند و با طرح سوالاتشان، شبهات فکری خود را برطرف کنند.»
*رسیدگی به مسائل مختلف زنان
گرچه پیشتر، روضه‌های خانگی با حضور روضه خوان‌های آقا هدایت می‌شد اما امروزه خود خانم‌ها وارد میدان شده‌اند که این نیز مزایایی را بر مزیت‌های روضه‌های خانگی افزوده است. زنگنه می‌گوید: «باتوجه به افزایش مبلغان زن و جایگزینی آن‌ها به جای وعاظ مرد، روضه‌ها دیگر شکلی کاملا زنانه به خود گرفته و حالا دیگر این مبلغان می‌توانند به مسائل مختلف زنان براساس احکام و توصیه بزرگان دین و علما رسیدگی کنند. همچنین اطلاع‌رسانی و روشن‌سازی خانم‌های حاضر نسبت به مسائل روز و ارائه توصیه‌های لازم از دیگر فواید مهم این روضه‌ها به شمار می‌رود.»
*پیوند بین همسایه‌ها
قاعدتا به برکت برپایی روضه‌های خانگی، همسایه‌ها بیشتر از حال و احوال هم باخبر می‌شوند، راحت‌تر کدورت‌ها را کنار می‌گذارند و حتی می‌توانند برای کمک به یکدیگر خصوصا افراد نیازمند، قدم‌های مثبتی بردارند.
*افزایش صله رحم
گرچه اغلب روضه‌های خانگی به صورت محلی و با حضور همسایه‌ها برگزار می‌شود اما با این حال، برخی‌ها تمایل زیادی به حضور در روضه‌های قوم و خویش خود دارند که همین نیز موجبات رفت و آمد و صله رحم بیشتر را فراهم می‌کند.
مرحوم دولابی تاکید بسیاری نسبت به برپایی روضه خانگی، شده به اندازه سالی یکبار و با حتی فقط با اعضای خانواده داشتند.
*برکتی که کرور کرور روانه می‌شود
مرحوم حاج اسماعیل دولابی؛ عارف و استاد اخلاق در بخشی از کتاب طوبای محبت خود می‌گوید: «عزیز من! ان شاء الله این نعمت عظمی را در خانه‌هایتان کم نکنید. اگر هم شده خودت این کتاب‌های تعزیه و سینه زنی قدیمی را بگیر و در خانه‌ات بخوان. کسی هم که نیست، زن و بچه خودت هستند. گاهی وقت ها، ماهی یک دفعه به آن‌ها بگو که بنشینند و برایشان بخوان. آن وقت می‌دانی در تمام این یک ماه در خانه‌ات عزت می‌بارد و هر وقت از در وارد شوید، همه سلام می‌کنند. آن وقت دیگر این حرف‌هایی که می‌خواستی با دعوا درست کنی هیچ لازم نیست…»
به واقع آن‌هایی که اهل برگزاری روضه هستند، به خوبی با برکات آن آشنایی دارند. برکاتی که صرفا شامل مادیات نمی‌شود و به لحاظ معنوی نیز نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی دارد. تربیت فرزندانی صالح، روشن شدن قلب انسان و دوری از انواع و اقسام نهی‌های خداوند، کسب معرفت و قدم برداشتن در جهت خیرخواهی و خلاصه حرکت در مسیر الهی، از مهمترین برکاتی هستند که کرور کرور روانه می‌شوند.
ثبت دیدگاه