بی‌شک بهترین راه و روش برای شناخت شخصیت‌های تاریخی، خواندن آثار و کتبی است که درباره آنها به رشته تحریر درآمده است. در طول تاریخ از محدثین علمای شیعه تا مورخین معاصر تعداد زیادی در باب زندگانی سلطان طوس حضرت امام رضا علیه‌السلام و ابعاد مختلف حیات ایشان کتاب نوشته‌اند که در ادامه با بعضی از مهم‌ترین آنها آشنا خواهیم شد.
عیون اخبارالرضا علیه‌السلام
عُیونُ أخْبارِ الرّضا یا عیون الأخبار کتابی حدیثی درباره زندگی، آثار و روایات امام رضا علیه‌السلام نوشته شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ق) عالم دینی شیعه امامیه است. صدوق این کتاب را به پاس زحمات صاحب بن عباد (۳۸۵-۳۲۶ق)، از عالمان شیعه و کاتب دولت آل بویه نگاشت و به او هدیه کرد. بنا به گفته شیخ صدوق در مقدمه کتاب، زمانی که صاحب بن عباد وزیر وقت و حاکم شیعی آن دوران، در مدح و ستایش امام رضا(علیه‌السلام) اشعاری را می‌سراید و آن را به او هدیه می‌دهد، وی نیز کتاب عیون اخبار الرضا را به پاس زحمات صاحب بن عباد نگاشته، به او اهدا می‌کند. شیخ می‌نویسد «هدیه‌ای بهتر از این کتاب که از معارف بیکران امام رضا علیه‌السلام تألیف شده نیافتم تا در پاسخ دو قصیدۀ ابن عباد بفرستم».
احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده که بخشی از آن، سخنان امام رضا(ع) بوده و بخشی دیگر احادیثی که آن حضرت از امامان پیش از خود، روایت کرده است. عیون اخبار الرضا در موضوعاتی چون فقه، اخلاق، سیره و علم کلام از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود. عیون الاخبار در ۱۵ کتاب شرح و بیش از ۱۰ کتاب ترجمه شده و بارها در کشورهای مختلف اسلامی چاپ شده است.
زندگی سیاسی هشتمین امام حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلام
کتاب معروف «زندگی سیاسی هشتمین امام» که ترجمه فارسی کتاب «الحیاه السیاسیه الامام الرضا (ع): دراسه و تحلیل» است، به قلم بزرگ‌ترین تاریخ‌پژوه معاصر شیعه، یعنی سید جعفر مرتضی عاملی یکی از آثار خوب وارزنده‌ای است که به نیکی توانسته حیات سیاسی امام رضا و فعالیت‌های مبارزاتی ایشان در برابر حکومت بنی‌عباس را تشریح و تبیین کند.
مؤلف خود در پیشگفتار و مقدمه چاپ دوم این کتاب هدف خود از نگارش این کتاب را اینگونه بیان می‌کند که در یک مجله لبنانی برخی سطحی‌نگرها که دنبال شهرت و مال هستند به ساحت مقدس امام مجتبی و امام رضا علیهما السلام هجوم برده‌اند. سپس مسأله صلح امام مجتبی و مسأله ولایتعهدی امام رضا علیه السلام را برجسته کرده و می‌گوید که در این کتاب بیشتر به مسأله ولایتعهدی امام پرداخته است. وی در نزدیک به ۵۰۰ صفحه و در ۴ بخش کلی این موضوع و حواشی آن را تحلیل می‌کند.
علامه سیدجعفر مرتضی عاملی در ادامه هدف نگارش خود توضیح می‌دهد که تاریخ‌های موجود به خاطر سلطه حاکمان و شرایط سیاسی و اقتصادی منحرف شده و تاریخ در میان عموم آنگونه که درست بوده، بازگو نشده است. وی بر اساس کشف علل حقیقی و وقایع پوشیده در زمینه ولایتعهدی، دست به نگارش این کتاب می‌زند. ساختار کتاب و گونه پرداخت به آنها در راستای همین هدف اصلی است.
سید خلیل خلیلیان در سال ۱۳۵۹ شمسی این کتاب را تلخیص و ترجمه کرد. انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی این ترجمه گرانقدر را منتشر کرد و تا سال ۱۳۹۰ بیست و سه بار آن را تجدید چاپ کرد. همچنین دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، همین کتاب را با عنوان «زندگانی سیاسی امام رضا(ع)» در سال ۱۳۶۵ شمسی توسط کنگره جهانی امام رضا علیه‌السلام به چاپ رساند. استقبال گسترده از این اثر می‌تواند باقیات‌الصالحاتی برای نویسنده فرهیخته آن باشد.
در آستان هشتمین خورشید
دوران امامت امام رضا علاوه بر آنکه از ساحت‌های اعتقادی و فرهنگی، دورانی کم نظیر و بلکه بی‌نظیر است، از جهت سیاسی نیز دورانی ویژه به حساب می‌آید. پیشنهاد ولایت عهدی به حضرت، حضور در ایران، فراوانی مناظره‌ها، مواجه با فرقه انحرافی واقفیه و فراوانی تحرک‌های علویان در آخرین سال‌های امامت آن حضرت و … از جمله مواردی است که به اهمیت این دوران می‌افزاید.
هدف از تهیه کتاب «آستان هشتمین خورشید» تبیین صحیح و روان حیات و معارف رضوی است. یک نکته اساسی در خور یادکرد این است که اساسا تبیین عمیق پژوهشی حیات و معارف امام رضا مطمح نظر نگارنده در این اثر نبوده، بلکه تلاش شده است با تکیه بر منابع اصیل، مهم ترین سوالات در سیره و زندگی و معارف امام رضا پاسخ داده شود. استفاده از گفتار عاری از ابهام، ایهام و غموض، شرط لازم آگاهاندن مردم از حقایق و رسوخ دادن باورهای رضوی به ذهن و ضمیر آنان است.
یک دانشمند و پژوهشگر در حوزه مطالعات دینی، در عین حفظ اصالت و عمق هر رای و فکر، می‌تواند آن را به واضح ترین صورت ممکن، یعنی با نزدیک ترین بیان به مرتبه فهم توده مردم، به مخاطبان خود انتقال دهد. آن سان که ملاحظه می‌شود؛ کاربست پرسش و پاسخ برای تبیین هرچه بهتر مطالب در ذهن مخاطب است.این کتاب ۴۳۲ صفحه‌ای که به قلم محمد باقر پورامینی است، اولین بار در سال ۱۳۹۷ به چاپ رسید.
درباره کتاب امام رضا و ایران
امام رضا و ایران کتاب شانزدهم از مجموعه تاریخ و تمدن اسلامی است که در دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است. این کتاب پنج فصل اصلی و یک نتیجه‌گیری پایانی دارد. این کتاب ۲۲۴صفحه‌ای که نوشته سید حسین حراست از سوی دانشگاه معارف اسلامی و دفتر نشر معارف، اولین بار در سال ۱۳۹۰ منتشر شد.
فصول کتاب عبارتند از:
فصل اول، با عنوان ایران در دوره نخستین خلافت عباسی، به چگونگی اداره ولایات ایران، وضعیت برامکه در دستگاه خلافت، حدود سرزمین خلافت شرقی مأمون و وضعیت والیان ایالت‌های مختلف می‌پردازد.
فصل دوم با عنوان اوضاع خراسان در آستانه ورود امام رضا (ع) به ایران، به دو موضوع اهمیت خراسان، مشکلات دوره هارون عباسی تا به‌قدرت رسیدن مأمون و عواملی که باعث برتری امین نسبت به مأمون در جریان ولایتعهدی شده، پرداخته است.
فصل سوم با عنوان خلافت مأمون و قیام‌های علویان، به علل روی‌گردانی خراسانی‌ها از مأمون، قیام‌های علویان و اقدامات مأمون برای رهایی از مشکلات پرداخته است.
فصل چهارم با عنوان ولایتعهدی امام رضا (ع) و بازتاب حضور ایشان در ایران به موضوع شروط امام رضا (ع) برای پذیرش، نتایج پذیرش ولایتعهدی، مناظرات امام با پیروان ملل و نحل و عالمان ادیان و مهاجرت سادات به ایران و آثار مثبت این سفر به ایران پرداخته است.
فصل پنجم، با عنوان سیره تربیتی، اخلاقی و عملی امام رضا (ع) به گوشه‌ای از ویژگی‌های رفتاری و عبادی ایشان پرداخته است، دعا، ایمان و دینداری، اکمال خرد و اوصاف دوستداران ولایت از دیگر مباحث این کتاب است.
انتهای پیام/ ت ۲۹۷
ثبت دیدگاه