ربیع‌الاول ماه میلاد پیامبر خوبی‌ها و آخرین رسول خداوند متعال بر روی زمین است که در قرآن کریم از ایشان با عنوان «خلق عظیم» یاد شده است.
بشر امروز همچنان که روزبه‌روز به توسعه و پیشرفت در زمینه‌های مختلف دست پیدا می‌کند، نیاز بیشتری به مکارم اخلاقی و توسعه اخلاق دارد؛ چراکه ترقی بیشتر، انحرافات و کج‌روی‌های فراوان و پیچیده‌تری را به همراه داشته است. سیره پیامبر اکرم(ص) که در واقع نمونه کامل مکارم اخلاقی و اسوه حسنه هستند، الگوی بسیار مناسبی برای جامعه امروزی است تا بتواند خود را از چالش‌های عمیق اخلاقی و اجتماعی بیرون بکشد و در مسیر تکامل اخلاقی حرکت کند.
یکی از مشکلات امروز جامعه اسلامی ما، بروز ناهنجاری‌ها و مشکلات اجتماعی و اخلاقی است که در پی ترویج فرهنگ غربی و دور شدن از سنت‌ها و آداب اسلامی ایجاد شده است. یکی از راه‌های بازگشت جامعه به مسیر صحیح اخلاقی و اجتماعی، الگوگیری از رفتار پیامبر(ص) است.
هرچند پیامبر(ص) تمام فضایل اخلاقى را دارا بودند و به فرموده خودشان، براى تکمیل مکارم اخلاق مبعوث شده بودند، نکته حائز اهمیت در ایجاد جامعه اخلاقی در دوران ایشان، عمل پیامبر(ص) به مسائل اخلاقی بود و این امر نشان می‌دهد تا زمانی که حاکمان و نخبگان جامعه عامل به اخلاقیات نباشند، جامعه نیز در این مسیر حرکت نخواهد کرد. بنابراین، نهادینه‌سازی اخلاقیات در جامعه امروز به ویژه جامعه اسلامی ما نیازمند تبیین دقیق رفتار اجتماعی پیامبر(ص) و روزآمدی رفتار اجتماعی ایشان است.
سعید طاووسی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) و پژوهشگر حوزه دین، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ویژگی‌های اخلاقی پیامبر(ص) و ضرورت نهادینه شدن مکارم اخلاق در جامعه اسلامی اظهار کرد: عوامل مختلفی در مورد نهادینه نشدن مکارم اخلاق و سجایای اخلاقی پیامبر(ص) در جامعه وجود دارد. در مورد اخلاق نبوی و مکارم اخلاق ابتدا باید به جایگاه این مفاهیم در جامعه پرداخت. پس باید طوری عمل کنیم که سیره و اخلاق پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به زبانی همه‌فهم در دسترس عموم قرار گیرد. البته باید مراجع، علمای بزرگ و شاگردان تراز اول ایشان به این امر بپردازند تا چنین برنامه‌ای در جامعه مؤثر باشد؛ چراکه کتاب‌های بسیاری در حوزه اخلاق نبوی نگاشته شده است، اما به دلیل اینکه روایات متعددی در این باره نقل شده و ممکن است برخی از احکام فقهی با چالش مواجه شوند، چنانچه علمای بزرگ بدان بپردازند، تأثیر بسیار بیشتری خواهد داشت.
امروز ما با سنت، فرهنگ و اخلاق پیامبر(ص) از جزئی‌ترین مسائل تا موضوعات مهم و بزرگ جامعه فاصله داریم
طاووسی ادامه داد: ابتدا مردم باید با مفهوم اخلاق نبوی به طور کامل آشنا شوند و سپس، محتواهای مورد نیاز جامعه تولید و در دسترس عموم قرار گیرد. همچنین، محتواهای تولید شده باید در ادامه مسیر نهادینه شدن اخلاق نبوی در جامعه در محافل مختلف نظیر منابر، مجالس، هیئت‌ها، محیط‌های علمی و عمومی به خوبی تبلیغ شود. برای مثال می‌توان از تبلیغات شهری استفاده کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) با بیان اینکه تبلیغات شهری در جامعه متولی محتوایی ندارد، تصریح کرد: این امر نشان می‌دهد که نظارت چندانی وجود ندارد؛ در حالی که تبلیغات شهری ظرفیت بسیار خوبی است و چنانچه منبع متقنی در حوزه اخلاق نبوی در اختیار داشته باشیم و بتوانیم ضمن تولید محتوای صحیح، تبلیغات خوبی را ارائه کنیم، می‌توانیم در مرحله بعدی به منظور تحقق عملی محتواهای تولید شده اقدام کنیم.
این پژوهشگر حوزه دین با بیان اینکه باید حرکت در این مسیر را از خود آغاز کنیم، افزود: اگر انتظار داشته باشیم که محتواهای تولید شده در حوزه اخلاق نبوی فقط از طریق بخشنامه و منابر در جامعه نهادینه شود، دچار اشتباه شده‌ایم؛ چراکه جامعه باید برای اصلاح خود اقدام کند. امروز ما با سنت، فرهنگ و اخلاق پیامبر(ص) از جزئی‌ترین مسائل تا موضوعات مهم و بزرگ جامعه فاصله داریم.
وی با اشاره به اینکه می‌توان به احیای اخلاق حسنه در جامعه اقدام کرد، اظهار کرد: ظرفیت‌ها و سنت‌هایی در دوره پیامبر(ص) در جامعه وجود داشت که امروز به حاشیه رفته و جای آن را مسائل و سنت‌هایی همچون ولنتاین گرفته که هیچ‌گونه ریشه‌ای در جامعه اسلامی ما نداشته است. یکی از سنت‌های تأثیرگذار در جامعه اسلامی دوره پیامبر(ص) «عقد اخوت» بود.
مسیر نهادینه شدن اخلاق نبوی در جامعه باید از مسئولان و نخبگان آغاز شود
طاووسی با اشاره به اینکه سنت عقد اخوت در دوره ائمه اطهار(ع) و در میان اصحاب ایشان نیز رواج داشت و باید برای احیای آن در جامعه تلاش کنیم، گفت: البته نکته مهم درباره نهادینه شدن مکارم اخلاق در جامعه صدر اسلام، عمل کردن پیامبر(ص) به نکات اخلاقی بود. در روایات معصومین(ع) آمده است: «مردم را با عمل خود به نیکىها دعوت کنید نه با زبان». اگر اخلاق در رفتار حاکمان، اصحاب قدرت و نخبگان دینی جامعه وجود نداشته باشد، نمی‌توان از جامعه نیز انتظار داشت که در مسیر مکارم اخلاقی حرکت کند. متأسفانه برخی از نخبگان جامعه از مکارم اخلاقی بهره چندانی نبرده‌اند و عملکرد خوبی ندارند. بنابراین، نمی‌توان از جامعه انتظار داشت که رفتار اجتماعی مناسبی در حوزه اخلاقی داشته باشد. برای مثال وقتی یک استاد دانشگاه در حوزه قرآن و دین به آموزه‌های اخلاقی عمل نمی‌کند، سخنان اخلاقی او نیز هیچ تأثیری در دانشجویان نخواهد داشت.
این پژوهشگر حوزه دین با ذکر اینکه حرکت در مسیر نهادینه شدن اخلاق نبوی در جامعه باید از مسئولان و نخبگان آغاز شود، تصریح کرد: این مسیر باید در مهدکودک‌ها و دبستان‌ها ادامه یابد، در حالی که بیشتر به اخلاق غربی می‌پردازند. در نهج‌البلاغه آمده است که جامعه اخلاقی جامعه‌ای است که تمامی افراد بتوانند در آن به راحتی حق خود را بستانند، اما گاهی در برخی ادارات، مسئولان و کارکنان برخوردی فرعونانه و نگاهی از بالا به پایین به ارباب رجوع دارند.
وی با بیان اینکه در مورد پیامبر(ص)، که سند دین و افتخار ماست، بسیار کم‌کاری کرده‌ایم، اظهار کرد: امروز آثاری که به ابعاد مختلف حیات ایشان پرداخته‌اند اندک هستند، اما آثار بازاری و نمایشی فراوانی در این باره وجود دارد. در مورد اسوه حسنه بودن پیامبر(ص) باید این‌گونه در جامعه تبیین کنیم که پیامبر(ص) متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش نیست، بلکه همواره یک‌سری اصول، مبانی و ارزش‌ها پاسخگوست که متأسفانه در این زمینه کار زیادی در جامعه صورت نگرفته است.
طاووسی در پایان با ذکر اینکه باید رفتار اجتماعی پیامبر(ص) را برای جامعه امروز روزآمد کنیم، گفت: اقشار جامعه باید به این درک برسند که طبق شاخص‌ها و معیارهای اخلاق نبوی رفتار کنند تا جامعه اسلامی ما همانند جامعه اسلامی صدر اسلام در مسیر نهادینه‌سازی مکارم اخلاق و اخلاق نبوی گام بردارد.
ثبت دیدگاه