روزه از آداب مذهبی است که برای معتقدین به منزله ابزاری برای تقرب به خداوند، آمادگی برای مراسم مذهبی و پالایش بدن به منظور درک امور معنوی کاربرد دارد. زیربنای کاربردهای روزه، تمایل انسان به پدیدآوردن شرایط جسمی و روانی (اغلب از نوع زاهدانه) است که ابزاری برای ارتباط میان شخص با خدا محسوب می‌شود و جایگاه نیازهای معنوی را اعتلا می‌بخشند و خواسته‌های مادی را کوتاه می‌کنند. افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حس شفقت در برابر نیازمندان از ارزش‌های روزه به شمار می‌آیند. روزه ماه رمضان از ستون‌های دین اسلام است و بر همه مسلمانان بالغ، عاقل و سالم واجب است که در این ماه روزه بگیرند.
یکی از مسائل مهم مربوط به روزه‌داری، تربیت اخلاق و نفس در کنار صورت مادی روزه‌داری یعنی نخوردن و نیاشامیدن است. کنترل نفس و غلبه بر آن یکی از آثار مهم روزه‌داری است که باعث آرامش انسان و دوری او از گناهان می‌شود و زمینه اصلاح تفکر و رفتار فرد را فراهم می‌کند.
عباس مصلایی‌پور، دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) در گفت‌و‌گو با ایکنا، درباره روزه‌داری مؤمنانه و شاخصه‌های مربوط به آن اظهار کرد: تعبیری که امام حسن مجتبی، کریم اهل بیت(ع) برای ماه رمضان دارند و در کتب روایی همچون کتاب شریف «من لایحضره الفقیه» مرحوم شیخ صدوق جلد اول، صفحه ۵۱۱ آمده است، تعبیر «مضمار» است. امام(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «إنّ اللهَ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْماراً لِخَلْقِهِ؛ به درستی که خداوند عزوجل، ماه رمضان را مضمار برای خلقش قرار داده است».
وی ادامه داد: واژه مضمار، اسمی است برای زمان و مکان. این تعبیر در زبان عربی، گاه برای اسب کاربرد دارد. به معنای زمان و مکانی که اسب را در آن زمان و مکان برای مسابقه آماده می‌کنند. اول به اسب خوراک زیاد می‌دهند تا چاق شود و بعدا به تدریج علف او را کم می‌کنند و به لاغری نزدیک می‌شود تا بتواند در میدان، خوب بدود. خداوند متعال، ماه رمضان را زمانی برای پرورش و تمرین قرار داده است. لذا نگاه مؤمنان به این ماه همراه با برکت و رحمت و مغفرت، باید نگاه به فرصتی برای تهذیب نفس و آراسته شدن به مکارم اخلاقی و ترک رذایل و به تعبیر قرآن کریم تقوی باشد و البته بهترین زاد و توشه برای عالم آخرت تقوی است که «وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى». (البقره/۱۹۷)
مصلایی‌پور بیان کرد: از تعابیر و اوصافی که رسول خدا(ص) برای ماه رمضان به کار می‌برند، می‌توان اهمیت این ماه را در مسئله روزه‌داری مؤمنانه به خوبی درک کرد. مطابق آنچه در امالی مرحوم شیخ صدوق، صفحات ۹۴ به بعد آمده است، این ماه به همراه خود برکت، رحمت و مغفرت آورده است: «إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ؛ به درستی که این ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و مغفرت به سوی شما آمده است».
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: همان‌گونه که در کتاب‌های اخلاق و نیز روایات آمده است، روزه‌داری دارای درجات و مراتبی است. یک درجه روزه‌داری، که از آن به روزه عوام یاد می‌شود، مسئله امساک و خودداری از امثال خوردن و آشامیدن و دروغ بستن عمدی بر خدا و رسول خدا(ص) است. طبیعی است، کسی که از مبطلات روزه مطابق آنچه در رسائل عملیه آمده است، امساک و خودداری کند، روزه عوام را گرفته است.
وی تصریح کرد: روزه‌داری درجه بالاتری نیز دارد و آن این است که علاوه بر این خودداری‌های معروف که بیان شد، اعضا و جوارح نیز روزه باشند. یعنی غیر از دهان که روزه می‌گیرد، زبان نیز روزه بگیرد و از حرام‌هایی همچون دروغ، غیبت و تهمت امساک کند. همچنین، چشم نیز باید روزه بگیرد، یعنی از نگاه حرام خودداری کند.
مصلایی‌پور اظهار کرد: گوش نیز باید روزه بگیرد، یعنی از استماع حرام امساک کند. حال پرسش این است که اگر کسی این کارها را نکرد، آیا او روزه دارد یا ندارد؟ در پاسخ می‌توان گفت که هم دارد و هم ندارد. روزه دارد به اعتبار روزه عوام و روزه ندارد به اعتبار روزه خواص. باید اشاره کرد که مراتب بالاتری نیز برای روزه‌داری ذکر شده است که شاید بالاترین درجه آن به تعبیر شهید مطهری(ره)، امساک از غیرالله است. یعنی در حال روزه، قلب انسان از غیر خدا به طور کلی خودداری کرده باشد و جز خدا در قلب انسان چیزی نباشد.
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: ناگفته نماند که اگر ما ماه رمضانی را پشت سر گذاشتیم و بعد از ماه رمضان تغییر در سبک زندگی خود را مشاهده کردیم، علامتی است برای قبولی روزه. ولی اگر بعد از ماه رمضان این تغییر احساس نشود، خدای نکرده ممکن است مشمول این سخن رسول خدا(ص) باشیم که بهره برخی از ماه رمضان فقط گرسنگی و تشنگی است.
انتهای پیام
ثبت دیدگاه