«چیستی تمدن نوین اسلامی و درنگی درباره چگونگی پیوند آن با مهدویت» امروز شنبه ۱۴ بهمن‌ماه از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین محسن الویری ؛ عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در این نشست سخنرانی کرد و گفت: درباره چیستی تمدن نوین اسلامی باید بگویم که تعریف بنده، با تعریفم از مطلق‌ِ تمدن ارتباط دارد که طبیعتاً فرصت توضیح مولفه‌های آن نیست اما اجمالاً بنده تمدن اسلامی را برآیند سرمایه‌ها و دستاوردهای سخت و نرم سرزمین‌های گسترده مسلمان‌نشین، به علاوه مسلمانان پراکنده در دیگر سرزمین‌ها می‌‌دانم که متأثر از خوانش‌های نو از تمدن اسلامی پس از خروج از انفعال در مقابل تمدن غرب شکل می‌گیرد و پیش بینی می‌شود در دو سه قرن آینده به یکی از تمدن‌های برتر تبدیل شود.
همگرایی تمدن اسلامی
وی در ادامه افزود: سرزمین‌های گسترده مسلمان‌نشین، اشاره به قیدِ زمین و جغرافیا در تمدن اسلامی دارد لذا در تمدن اسلامی صرفا نمی‌توانیم به سرزمین‌های اسلامی بسنده کنیم چراکه مسلمانی که در سرزمین آمریکا زندگی می‌کند و می‌تواند دستاوردی برای تمدن اسلامی داشته باشد باید مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر اندیشه اسلامی، موتور محرک تمدن نوین اسلامی است. یکی از تفاوت‌های تمدن نوین با دیگر تمدن‌ها این است که جوهره تمدن غرب، توانایی زایش تمدن جدید را ندارد اما فکر و اندیشه اسلامی اثبات کرده چنین توانایی را دارد.
الویری تصریح کرد: نکته مهم در تمدن اسلامی، تاریخیت آن است. بسیاری از تمدن‌ها، بعد از تحقق مورد بررسی قرار می‌گیرند اما ما قبل از شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی در حال بررسی و ملاحظات آن هستیم. نکته دیگر این است که این تمدن صرفا با ایران گره نخورده و ایرانیِ محض نیست هرچند ایرانیت را در آن کنار نمی‌گذاریم اما ایرانی‌پنداری، نگاهی تقلیل‌گرایانه به تمدن نوین اسلامی است چراکه تمدن اسلامی ذاتاً همگرا است و ارتباطی با واگرایی ندارد.
لزوم پیوند زدن تمدن اسلامی با مهدویت
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: در مورد مراحل پنچ‌گانه مورد نظر رهبر معظم انقلاب نیز چنین برداشتی می‌شود که همه آنها مربوط به ایران هستند. اما این تمدن وقتی شکل می‌گیرد که دیگر سرزمین‌ها را هم زیر چتر خود قرار دهد بنابراین باید به شکل بنیادی توجه داشت که این تمدن نوین اسلامی، یکسره ایرانی نیست. نکته دیگر این است که این تمدن، متأثر از خوانش‌های نو از اندیشه اسلامی است که منحصر به خوانش از مکتب اهل بیت(ع) نیست. درست است که ما شیعیان خوانشی نو از اندیشه اهل بیت(ع) داریم اما تمدن نوین اسلامی تک‌خوانشی نیست.
وی یادآور شد: ما شهروندان نظام جمهوری اسلامی ایران و پیروان مکتب اهل بیت(ع) یکی از نقش‌آفرینان عرصه تمدن نوین اسلامی هستیم. در اینجا باید دو نکته را درباره مهدویت در نظر داشته باشیم. اول اینکه ما به عنوان یکی از نقش‌آفرینان تمدن نوین اسلامی، اندیشه‌ها و باورهایی داریم اما باید به عنوان کارگردان باشیم نه بازیگر؛ چراکه الان تبدیل به بازیگر شده‌ایم و اگر این رویه ادامه پیدا کند ممکن است تبدیل به تماشاگر شویم به این علت که سایر کشورهای اسلامی هرکدام راهی را در پیش گرفته‌اند و لزوما مهدویت را به مانند ما قرار ندارند و نباید انتظار داشته باشیم در این زمینه برای ما سر تعظیم فرود بیاورند چراکه نوع اعتقاد آنها با اعتقاد ما فرق دارد.
حجت‌الاسلام الویری تصریح کرد: نکته دوم این است که باید تمدن نوین اسلامی را به گونه‌ای با مهدویت و ظهور حضرت مهدی(عج) گره بزنیم و بگوییم زمانی این تمدن تحقق پیدا می‌کند که تمام آموزه‌های مهدوی محقق شده باشد. البته گره زدن بدین شکل که بگوییم اینها همسان هستند دو اشکال دارد؛ اول اینکه نوعی تعیین زمان برای ظهور است و از سوی دیگر تمدن پدیده‌ای اجتماعی است و در برابر سنت‌های الهی و قوانین تاریخی، خاضع و تابع است لذا نمی‌توانیم بگوییم که می‌خواهیم تمدنی درست کنیم که این سنت‌ها در آن صدق نمی‌کند. لذا به اعتقاد بنده، باید آموزه‌های مهدویت را در تمدن نوین اسلامی به مثابه ستاره راهنما در نظر بگیریم.
تنوع در تمدن اسلامی
سیدحسین فلاح‌زاده؛ عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) نیز در این نشست گفت: تمدن نوین اسلامی قرار است در آینده محقق شود یعنی یک پیش‌بینی است بنابراین نمی‌توانیم قاطعانه نظر دهیم که این تمدن چگونه خواهد بود؟ نقش ایرانی‌ها و شیعیان در آن چیست؟ اما با توجه به حرکات شکل گرفته در جهان اسلام از جمله در ترکیه، مالزی و… به نظر می‌رسد تمدن نوین اسلامی، گوناگون و پر نقش و نگار خواهد بود و ما هم در آن نقش‌آفرینی می‌کنیم اما نقش ما به راهبردی برمی‌گردد که در پیش می‌گیریم.
وی افزود: اگر این تمدن در میان مسلمانان شکل بگیرد، اینکه ما جهت‌دهندگی سیاسی، امنیتی، فرهنگی، علمی، صنعتی یا تکنولوژیک آن را بر عهده داشته باشیم به راهبردمان و شناختمان از دنیای اسلام بازمی‌گردد. هم‌اکنون در دنیای اسلام، رقابتی درباره مدل این تمدن وجود دارد و اگر ترکیه در این زمینه با ما رقابت می‌کند طالبان هم با ما رقابت خواهد کرد بنابراین معتقدم جهان اسلام در آینده شاهد تمدنی متنوع خواهد بود لذا نمی‌توانیم امروزه قاطعانه درباره ماهیت آن سخن بگوییم.
مراحل تمدن نوین اسلامی از نظر رهبر انقلاب
حجت‌الاسلام والمسلمین رضا لکزایی؛ استادیار پژوهشگاه علوم اسالمی امام صادق(ع) نیز در این نشست گفت: رهبر معظم انقلاب پنج مرحله را به عنوان مراحل تمدن نوین اسلامی بیان کردند که اولین مرحله آن تشکیل انقلاب اسلامی است که در ایام چهل و پنجمین سالگرد این انقلاب هستیم. مرحله دوم، تشکیل نظام اسلامی و سوم تشکیل دولت اسلامی به معنای اعم است؛ یعنی سامانه‌ای که اداره جامعه را بر عهده دارد. ما در این زمینه هنوز موفق نشده‌ایم که ادعا کنیم دولت کاملا اسلامی تشکیل داده‌ایم.
وی افزود: مرحله دیگر، تشکیل جامعه اسلامی است که این زمینه هم مورد تامل است که آیا جامعه ما اسلامی است یا نیست؟ به تصریح رهبر انقلاب، هنوز نتوانسته‌ایم اسلام را به معنای کامل در عرصه اجتماع پیاده کنیم. مرحله پنجم نیز تمدن نوین اسلامی است و خواه ناخواه با نگاه ما مسلمانان و مخصوصا شیعیان با ظهور حضرت ولیعصر(ع) و حکومت جهانی ایشان گره می‌خورد که حکومتی مبتنی بر کرامت انسان است
تمایز تمدن نوین اسلامی از تمدن غربی
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) یادآور شد: در زمینه تمدن چند سوال مطرح است از جمله اینکه تمدن اسلامی به چه معناست؟ تمدن نوین اسلامی به چه معناست و چرا کلمه نوین به آن اضافه شده است؟ آیا میتوانیم به طبقه‌بندی پنج مرحله‌ای رهبر انقلاب اسلامی، امت را هم اضافه کنیم؟ آیا تمدن امری مرکب و تشکیل شده از جسم و روح است یا آنگونه که غربی‌ها می‌گویند صرفا دارای پوسته و به مثابه ساختمان است و روحی ندارد؟ نکته دیگر اهمیت، ضرورت، زمانه و زمینه بحث از تمدن اسلامی است یعنی چه زمانی میتوانیم از تمدن صحبت کنیم؟ چراکه برخی می‌گویند ابتدا مسائل اقتصادی را حل کنید سپس درباره آرمان‌ها و ایده‌آل‌ها سخن بگویید.
وی تصریح کرد: مسئله دیگر این است که ماهیت تمدن چگونه است؟ آیا مثل ساختمان است که باید ساخته شود یا مانند بذری است که باید کاشته شده و از آن مراقبت شود تا ببالد و شکفته شود. همچنین در مباحث تمدن‌سازی، باید تمایز تمدن نوین اسلامی از تمدن غربی‌ها از یک سو و از سوی دیگر معادل قرآنی و روایی از تمدن اسلامی را مورد توجه قرار دهیم.
ثبت دیدگاه