هفتاد و چهارمین جلسه شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها، چهارم دی‌ماه با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و معاونان و مدیران فرهنگی دستگاه‌های دانشگاهی در دبیرخانه نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری در دانشگاه‌ها برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فاطمی‌پور، معاون فرهنگی ـ سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها ضمن بیان دستورهای این جلسه به تأخیر بیش از یکساله برگزاری جسلات این شورا اشاره کرد و گفت: در جلسه امروز پیشنهادی در مورد ساختار فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌های دانشگاهی ارائه خواهد شد و در ادامه نمایندگان وزارت بهداشت و علوم و دانشگاه فرهنگیان به ارائه گزارشی در مورد فعالیت‌های صورت گرفته خواهند پرداخت.
تأکید بر برگزاری منظم‌تر جلسات شورا
در ادامه این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با اشاره به کارهای زمین مانده، بر جدیت بیشتر این کارها و برگزاری منظم‌تر جلسات این شورا تأکید کرد و گفت: روی کار آمدن دولت انقلابی و حضور عزیزان دغدغه‌مند و پر تلاش در فضای دستگاه‌های آموزش عالی فرصتی را برای عزیزان قرآنی ایجاد کرده است تا مطالبه اعتلای فرهنگی و قرآنی در فضای دانشگاه و آماده کردن بیشتر ظرفیت‌ها را مورد توجه قرار دهند.
وی در ادامه به بحث بودجه قرآنی اشاره کرد و افزود: بودجه قرآنی کشور در سال ۱۴۰۱ در ردیف شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است، از این جهت طبیعتاً ملاک‌ها و معیارهایی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد مطالبه بوده است، بیش از حد باید مورد توجه باشد، ارتباط و هماهنگی هم در دبیرخانه به عمل بیاید و احیاناً نکات و ملاحظاتی که آنها دارند به درستی انجام شود تا مشکلی ایجاد نشود. از طرف دیگر، دوستانی که ممکن است در کمیته تخصیص عضویت داشته باشند، حضور جدی‌تری در این کمیته پیدا کنند تا از موضع دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در این زمینه دفاع شود.
توجه به ویژه‌برنامه‌های سالگرد شهادت سردار سلیمانی
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها در بخش دیگری از صحبت‌های خود به فرارسیدن ایام دومین سالگرد شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی اشاره و بیان کرد: سال گذشته که اولین ساگرد این شهید والامقام بود، به دلیل شرایط کرونایی و ضوابطی که برای تجمعات وجود داشت، امکان فعالیت چندانی وجود نداشت و اتفاقات شایسته‌ای رقم نخورد، با این وجود در حد توان اقداماتی صورت گرفت اما آنگونه که باید در شأن حاج قاسم باشد، نبود.
حجت‌الاسلام رستمی به تعبیر مقام معظم رهبری در مورد سردار شهید حاج قاسم سلیمانی که از آن به عنوان مکتب یاد شده است، اشاره و اظهار کرد: در این تعبیر حاج قاسم تربیت‌یافته قرآن است و این خود می‌تواند یک الگوی تمام عیار که از انتظارات آرمانی برای تربیت انسان طراز است، باشد. مناسب است متولیان فرهنگی آموزش عالی به این بخش توجه ویژه داشته باشند و به سرعت مجموعه برنامه‌هایی که وجود دارد را به اطلاع هم برسانند تا آنگونه که شایسته است، در این زمینه انجام وظیفه شود.
بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فاطمی‌پور، معاون فرهنگی ـ سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در مورد برنامه دستگاه‌ها برای سالگرد سردار سلیمانی گفت: در این خصوص دو برنامه خوب در دانشگاه‌های تهران در حال برنامه‌ریزی است. دانشگاه علوم پزشکی تهران برای روز سیزدهم دی ماه یک برنامه در دست اجرا دارد که با حضور رئیس محترم مجلس شورای اسلامی و وزیر بهداشت برگزار می‌شود. دانشگاه تهران نیز برنامه مستقل خود را خواهد داشت. پیشنهاد دوستان هم این است که برنامه متمرکزی برگزار نشود و همه دستگاه‌ها مستقل برنامه‌ای را تدارک ببینند.
وی از دانشگاه‌ها خواست که هر کدام، برنامه ویژه‌ای در این زمینه داشته باشند و بیان کرد: باز هم در حال بررسی هستیم که نهایتاً برنامه مستقلی در قالب برنامه دانشگاهی داشته باشیم یا خیر؟ در این زمینه تصمیم‌گیری خواهد شد اما فارغ از این تصمیم‌گیری، مناسب است این برنامه در دانشگاه‌ها مورد توجه قرار بگیرد. بر همین اساس از همه رؤسای محترم دانشگاه‌ها و معاونان فرهنگی درخواست داریم تا ابلاغیه و دستورالعملی ابلاغ شود تا نسبت به این مناسبت اقدام لازم را انجام دهند.
شأن شورا فراتر از گزارش صرف از جشنواره است
معاون فرهنگی ـ سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری با اشاره به اینکه موضوع قرآن یک موضوع پراهمیت است، بیان کرد: نقش قرآن در معنویت، اخلاق، تربیت، سبک‌زندگی و … موضوعات غیر قابل انکاری است که گاه ممکن است خود ما از آن غفلت کرده و کمتر از این دریای بیکران بهره‌برداری کنیم. درخواست من این است که توجه شود تا این شورا صرفاً ختم به گزارش فعالیت‌های قرآنی به ویژه مسابقات قرآن نشود و از ظرفیت شورا استفاده کنیم تا در حوزه آموزش عالی کشور یک نهضت قرآنی راه بیفتد و دستگاه‌های دانشگاهی هر کدام برای خود فعالیت‌های قرآنی جدید در موضوع تفسیر، تدبر، حفظ که مورد انتظار مقام معظم رهبری است تعریف کنند. به عنوان مثال هر دانشگاه کاملاً شاخص‌گذاری شده، برای خود طراحی کند و بگوید در یک سال چند نفر حافظ یک جزء یا پنج جزء تربیت کرده، چه تعداد جلسه تفسیر، چه تعداد کرسی تلاوت و …. انجام خواهد داد. شأن این جلسه بیشتر این قسمت فعالیت‌ها هست.
فاطمی‌پور به تشکیل کارگروه مشورتی برای طراحی نهضت قرآنی در دانشگاه‌ها اشاره و اظهار کرد: به دنبال طرحی هستیم تا بتوانیم این نهضت قرآنی را به سهم خودمان در دانشگاه‌ها پیگیری کنیم. حجت‌الاسلام قرائتی هم شخصاً پیگیر فعالیت‌های قرآنی در دانشگاه‌ها هستند و جلساتی هم با ایشان انجام شده است تا کار به نتایجی برسد، امیدوارم این پیگیری‌ها منتج به نتایج خوبی در حوزه قرآن شود.
گزارشی از فعالیت دو سال اخیر دبیرخانه شورا
در بخش دیگری از این نشست، شیریان، کارشناس دبیرخانه شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها گزارشی از فعالیت‌های این دبیرخانه در دو سال ۹۸ و ۹۹ ارائه داد. در این گزارش ابتدا به سابقه راه‌اندازی شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها اشاره و تأکید شد این شورا در جلسه ۵۷۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی در دی ماه ۸۴ و با استقرار دبیرخانه در نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها تشکیل شده است.
بر اساس گزارش ارائه شده، در سال ۹۸ سی و چهارمین دوره جشنواره ملی قرآن و عترت در شیراز و به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی با حضور ۳۰۰ هزار دانشجو برگزار شده است.
عضویت دبیرخانه در مجامع دوازده‌گانه‌ای همچون شورای توسعه فرهنگ قرآنی، ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور، ستاد طرح ملی حفظ قرآن، کمیسیون‌های چهارگانه شورای توسعه و … بخش دیگری از فعالیت‌های این دبیرخانه معرفی شد.
برگزاری سه اردوی قرآنی، برگزاری اعتکاف قرآنی، تألیف، تحقیق و پژوهش ۲۳ اثر قرآنی، برگزاری ۱۰۱ همایش و جشنواره قرآنی، بهره‌مندی ۸۱ هزار دانشجو از برنامه‌های مبلغان، بهره‌مندی ۳۴ هزار دانشجو از دوره‌های آموزشی، برگزاری ۱۶ کرسی آزاداندیشی، برگزاری ۳۰۸ عنوان مسابقه قرآنی، بهره‌مندی ۳۵ هزار نفر از مشاوره‌های قرآنی و برپایی ۱۰۹ نمایشگاه قرآنی از دیگر برنامه‌های اجرا شده در دانشگاه‌های سراسر کشور در سال ۱۳۹۸ بوده است.
همچنین در سال ۹۸ مجموعاً ۲۵۰۰ عنوان برنامه در سطح دانشگاه‌ها برگزار شده است که حدود یک سوم آنها یعنی ۹۲۰ عنوان برنامه قرآنی بوده است. در مجموع نیز ۵۲ میلیارد و ۱۶۸ میلیون تومان هزینه فعالیت‌های قرآنی دانشگاه‌ها در سال ۹۸ بوده است.
همچنین در این گزارش، به برخی فعالیت‌های قرآنی صورت گرفته از سوی دبیرخانه شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت در دانشگاه‌ها اشاره شد. از جمله این برنامه‌ها برگزاری سی و پنجمین دوره جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان به میزبانی وزارت بهداشت بوده است.
اضافه شدن سه بخش جدید به جشنواره قرآنی دانشجویان، برگزاری دو نشست دبیران قرآن و عترت دانشگاه‌ها، اجرای ۲۴۰ دوره طرح سراسری «با قرآن در خانه بمانیم»، برگزاری پویش ملی قرآن کریم با عنوان «در بهشت»، انجام هشت تحقیق، تألیف و پژوهش، اجرای ۱۴ اردوی قرآنی، برگزاری ۴۵ جشنواره و همایش و … از دیگر برنامه‌های اجرا شده در سال ۹۹ اعلام شد. کل اعتبار قرآنی دانشگاه‌ها در سال ۱۳۹۹ نیز حدود ۹ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان بوده است.
در بخش دیگری از این نشست، گزارشی از سی و پنجمین دوره جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان کشور از سوی رئیس مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت ارائه شد و پس از آن عباس شیراوژن، معاون فرهنگی ـ دانشجویی وزارت بهداشت به بیان نکاتی پرداخت.
نیاز به انجام پژوهشی برای ارزیابی نتایج اقدامات
وی با اشاره به اینکه زمان مسئولیت همه ما به سرعت تمام خواهد شد، گفت: برای اینکه بدانیم در اثر همه فعالیت‌های انجام شده از چه وضعیتی برخوردار هستیم و خروجی این فعالیت‌ها چه بوده است به یک پژوهش نیاز داریم تا ارزیابی درستی از سواد قرآنی دانشجویان به دست باید. ما باید بدانیم در قبال تمام اقداماتی که در زمینه قرآن صورت می‌گیرد، وضعیت روخوانی، تدبر و ترجمه دانشجویان به چه صورت است. گاهی وقت‌ها برخی اساتید و افراد را می‌بینیم که نمی‌توانند بدون غلط حتی یک آیه مشهور را قرائت کنند؛ بنابراین جای این پژوهش خالی است.
شیراوژن بیان کرد: نکته دیگر این است که خلأ بزرگی در زمینه چهره‌های جذاب قرآنی که بتوانند کار قرآنی را به پیش ببرند، وجود دارد. آقای قرائتی یک نفر است که می‌توان با اطمینان خاطر او را به جلسه‌ای دعوت کرد و از انتقال جذاب معانی از سوی ایشان مطمئن بود. اما هیچ فرد دیگر یا نسخه دوم یا سوم دیگری نداریم و یا اگر هم هست نمی‌شناسیم. من نمی‌گویم افراد شبیه قرائتی را بسازیم اما می‌توانیم افرادی که ظرفیت خوبی دارند، شناسایی شوند.
معاون فرهنگی ـ دانشجویی وزارت بهداشت بر استفاده بیشتر از قالب رسانه برای انتقال مفاهیم اشاره و تصریح کرد: باید از قالب‌های هنری بیشتر استفاده کنیم، میزان درگیر کردن افکار عمومی با احکام شرعی، قبل و بعد از تهیه کلیپ‌هایی که در مورد احکام ساخته شد، بسیار متفاوت است. اگر محصول خوبی در این سطح در حوزه آیات و معارف قرآنی داشته باشیم و آن را به خوبی توزیع کنیم، می‌توان به انتقال مفاهیم کمک کرد.
شیراوژن در ادامه بر برگزاری جلسات تفسیر موضوعی قرآن با پویایی بیشتر اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد در تهران با توجه به تعداد بالای دانشجویانی که مشغول تحصیل هستند، نیاز به یک نمایشگاه دائمی قرآن احساس می‌شود. این نمایشگاه می‌تواند با تعدادی غرفه که بسته‌های حاوی محتوای جذاب قرآنی را ارائه دهد، دانشجویان را جذب کند.
لزوم راه‌اندازی نمایشگاه دائمی قرآنی ـ دانشجویی
وی در پایان صحبت‌های خود به نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان اشاره و اظهار کرد: برای رمضان آینده برنامه مطلوبی شبیه نهضت قرآنی که به آن اشاره شد، لازم است. با توجه به اینکه رمضان ابتدای سال آینده خواهد بود، می‌توانیم بهار قرآنی خوبی را شاهد باشیم.
بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این نشست، رشید جعفرپور، رئیس اداره فعالیت‌های دینی و قرآنی وزارت علوم به ارائه گزارشی از اقدامات این وزارتخانه برای میزبانی از سی و ششمین دوره جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان پرداخت.
وی در صحبت‌های خود با اشاره به اینکه جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان بادوام‌ترین جشنواره دانشجویی است، گفت: جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان پر مخاطب‌ترین و همگراترین جشنواره آموزش عالی کشور است. در برخی ادوار از این جشنواره ۱۰ درصد کل دانشجویان کشور حضور داشته‌اند. منتظر نتایج دستگاه‌ها دیگر هستیم تا نتایج را به ما اعلام کنند و پیش‌بینی می‌شود مرحله نهایی این جشنواره و اختتامیه اردیبهشت‌ماه سال آینده در شهر قم برگزار شود.
بررسی بحث ساختارسازی در فعالیت‌های قرآنی دانشگاه‌ها
در بخش دیگری از این نشست، بحث ساختارسازی فعالیت‌های قرآنی در سطح دانشگاه‌ها به بحث گذاشته شد. از جمله مهم‌ترین مطالبی که در این بخش مطرح شد به شرح زیر است:
– مناسب نبودن برخی ساختارهای در دستگاه‌های دانشگاهی
– تعداد معدودی از دستگاه‌ها دانشگاهی ساختار مناسب دارند
– پیگیری این موضوعات به خصوص در دانشگاه‌هایی که تعدد مرکز دارند
– استفاده شدن از واژه «برنامه‌ریزی» به جای «هماهنگی» در اهداف شورای هماهنگی
– قرار گرفتن سیاست‌گذاری در رأس امور شورای هماهنگی
– نامناسبت بودن ساختارهای قرآنی وزارت علوم
– ساختار قرآنی وزارت علوم پاسخگوی جمعیت میلیونی دانشجویان نیست
– به جز وزارت بهداشت، بقیه ساختارها در دستگاه‌های دانشگاهی نامناسب هستند
– ارائه پیشنهاد ایجاد مرکز در وزارت علوم و دانشگاه آزاد
– ارائه پیشنهاد اداره‌کل در سایر دستگاه‌های دانشگاهی
– تأکید بر ابلاغ ساختارسازی در دانشگاه‌ها از سوی شورای هماهنگی و نهاد
– اگر انگیزه ایجاد نشود، ساختارها هم در تحول عاجز خواهند بود
– یکی از آسیب‌ها، نبود ساختار قرآنی در نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها هست
– هرچقدر ساختارها قوی‌تر باشد، کار بهتر پیش می‌رود
– به جای پرداختن به شکل و ساختار به محتوا پرداخته شود
– اضافه کردن ۱۲ واحد قرآن به دروس دانشگاهی برای افزایش سواد قرآنی دانشجویان
– ایجاد اداره‌کل در وزارتین و مرکز در سایر دستگاه‌های دانشگاهی
– داشته‌های خود را مورد کم لطفی قرار ندهیم
– جشنواره‌های قرآنی با ۳۵ دوره تجربه ظرفیت بزرگی در حوزه آموزش و پژوهش ایجاد کرده است
– تناسب بین سطح جشنواره‌ها و سطح سایر فعالیت‌های قرآنی وجود ندارد
– عدم همکاری مالی و اداری دانشگاه‌ها با فعالیت‌های قرآنی لزوم ایجاد ساختار را توجیه می‌کند
نهضت قرآنی با شعار محقق نمی‌شود
در بخش دیگری از این نشست جمال رحیمیان، سرپرست معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی نیز گفت: در جهاد دانشگاهی بر اساس اسنادی که داریم به ویژه در زمینه جایگاه جهاد دانشگاهی در افق ۲۰ ساله کشور در بخش حوزه فرهنگی، صراحتاً توسعه فعالیت‌های قرآنی دانشجویان در عرصه ملی و جهان اسلام و ارائه شیوه‌ها و الگوهای روزآمد در جهت انس و الفت هرچه بیشتر با قرآن با تأکید بر قرآن پژوهی و تدبر در قرآن کریم به عنوان دستور مورد تأکید قرار گرفته است و این موضوع را در برنامه پنج ساله خودمان آورده‌ایم.
وی افزود: نهضت قرآنی با شعار تحقق‌یافتنی نیست، این موضوع نیاز به ساختار، بودجه، کار دقیق کارشناسی و بسیاری موارد دیگر دارد. لذا درخواست من، این است که این موضوع که جزء برترین موضوعات است را ابتدا مورد کارشناسی دقیق انجام دهیم و بعد به این قبیل جلسات بیاوریم.
در بخش دیگری از این نشست، گزارش دانشگاه فرهنگیان در مورد دوره‌های تربیت مربی حفظ قرآن کریم که از کارویژه‌های ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم بوده است، از سوی محمد عربان، مسئول جشنواره‌های دانشگاه فرهنگیان ارائه شد.
بر اساس این گزارش، برای حضور در این دوره از دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۰۰ نفر ثبت نام کرده است که در حال حاضر ۴۷ نفر از آنها فعال است. از دانشگاه علوم و معارف قرآن ۵۰ نفر معرفی شد که در حال حاضر ۲۶ نفر فعال است. از وزارت علوم ۱۰۰ نفر معرفی شد و ۱۲ نفر فعال است. از دانشگاه فنی و حرفه‌ای ۳۰ نفر معرفی و چهار نفر فعال است. از دانشگاه پیام نور نیز ۵۰ نفر معرفی شده است که دو نفر فعال هستند و وزارت بهداشت هم نیرویی را معرفی نکرده اما با این وجود دو نفر فعال هستند. دانشگاه علمی ـ کاربردی هم ۳۰ نفر معرفی کرده است و در حال حاضر هم هیچ عضو فعالی ندارند. طرح تربیت مربی حفظ قرآن کریم جمعاً ۱۰۰۲ نفر ثبت نام کننده اولیه داشته که از بین آنها ۷۳۵ نفر در مرحله اول فعال بوده و شرکت کرده‌اند. از بین این ۷۳۵ نفر، سهم دانشگاه فرهنگیان ۶۴۲ نفر بوده است.
در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین شاکری مزینانی، مدیر توسعه فعالیت های قرآنی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور نیز در صحبت‌های خود پیشنهاد تهیه کارنامه فرهنگی برای دانش آموزان قبل از ورود به دانشگاه را ارائه داد و گفت: وقتی دانش‌آموز وارد دانشگاه می‌شود شناخت کاملی از وضعیت علمی او داریم اما هیچ شناختی از کارنامه فرهنگی همین شخص نداریم.
وی افزود: درخواست دارم این موضوع پیگیری شود تا شاید بتوان در قالب یک مصوبه پیگیر آن بود. اگر وزارت آموزش و پرورش کارنامه فرهنگی را در کنار کارنامه علمی برای فارغ التحصیلان صادر کند، مبنای بسیاری از برنامه‌ریزی‌ها قرار خواهد گرفت.
در پایان این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگانی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به بیان برخی نکاتی پرداخت و گفت: نکاتی که در این جلسه در مورد ساختار مطرح شد، نکات خوبی بود. اینکه لزوماً فعالیت‌های قرآنی محقق بر ساختار نیست، سخن درستی است اما ساختار هم می‌تواند تسهیل‌کننده امور باشد. از این سمت هم دستگاه‌ها موظف هستند متناسب با مأموریتی که در حوزه قرآن دارند، ساختار متناسب را هم در نظر بگیرند.
وی افزود: در وزارت علوم مرکز قبلی ارتقا داده شده و در حد قائم مقام وزیر ارتقا یافته البته علوم انسانی و اسلامی هم به آن ملحق خواهد شد. ذیل این مرکز بخش قرآنی نیز فعالیت خواهد داشت. سایر بخش‌ها هم در حد توان کار کرده‌اند. لذا شکل مصوبه ارتقای ساختار قرآنی دانشگاه‌ها باید به گونه‌ای تنظیم شود که متناسب با مأموریت‌ها و وظایف دستگاه‌ها باشد.
رستمی بیان کرد: در بحث بودجه نیز شاهد بوده‌ایم که در سال‌های اخیر بودجه‌ای که برای فعالیت‌های قرآنی اختصاص می‌یافت، بسیار ناچیز بود و حتی کفاف برخی فعالیت‌های عادی حوزه قرآن را نیز نمی‌داد. امیدواریم در فضای جدید این اتفاق نیفتد که لازمه آن، این است برای انعکاس فعالیت‌ها و ارائه برنامه‌ها و گرفتن بودجه در کمیته تخصیص مناسبات خوبی داشته باشیم.
ثبت دیدگاه