حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم در بخش اول یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: سنت‌های الهی در قرآن کریم به قوانین و اصول ثابت و پایداری اشاره دارد که خداوند براساس آن‌ها جهان و انسان‌ها را اداره می‌کند، این سنت‌ها شامل قوانینی در زمینه هدایت و گمراهی، آزمایش و ابتلا و نصرت الهی هستند و درک این سنت‌ها و عمل براساس آن‌ها، برای سعادت انسان و شناخت بهتر خداوند ضروری است.
بخش اول: وعده حتمی خداوند بر نصرت و یاری پیامبران و اهل ایمان
درباره سنت قطعی خداوند بر نصرت حق، پیامبران و اهل ایمان در قرآن آمده است: «إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ؛ به یقین ما فرستادگان خود و کسانى را که به آن‌ها ایمان آورده‌اند یارى مى‌دهیم، در زندگانى دنیا به پیروزى در جنگ‌ها و به الهامات خیر و در روزى که گواهان اعمال از انبیا و معصومان و فرشتگان به پا مى‌خیزند روز قیامت، به یارى در اجراى پاداش و کیفر.»(سوره غافر/ آیه ۵۱)
کلمه «اِنَّ» در عبارت «اِنّا لَنَنصُرُ» دلالت بر حتمیت دارد، همان‌گونه که کلمه لام در «لَنَنصُرُ» نیز تأکید بر قطعیت است یعنی نصرت ما حتمی و قطعی است و نباید در تحقق این وعده الهی شک کرد، از همین‌رو در آیه دیگر خلف وعده از سوی خداوند به پیامبرانش منتفی شده است که فرمود: «فَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ؛ پس گمان نبر که خداوند وعده‌ای که به پیامبرانش داده تخلف کند زیرا خداوند قادر و انتقام گیرنده است.»(سوره ابراهیم/ آیه ۴۷)
علاوه بر این، خلف وعده یا از جهت عدم قدرت و عجز از انجام کاری است یا از جهت احتیاج یا از جهت فراموشی است که این جهات در خداوند سبحان راه ندارد، بنابراین همه این آیات بر حتمی بودن وعده‌های الهی تأکید می‌کند تا آنجا که حتی گمان تخلف این وعده‌ها نیز صحیح نیست.
بخش دوم: نمونه عینی تحقق سنت الهی در نصرت حق
با بررسی آیات مرتبط با نصرت الهی مشخص می‌شود که سنت خداوند در موارد گوناگون در حق پیامبران و اهل ایمان تحقق پیدا کرده است، همانند: حضرت نوح(ع): «فَأَنْجَيْنَاهُ وَمَنْ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ؛ ما او و کسانى را که با او در کشتی بودند نجات دادیم.»(سوره شعرا/ آیه ۱۱۹)، حضرت ابراهیم(ع): «قُلْنَا يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ؛ اى آتش بر ابراهیم سرد و سلامت باش.»(سوره انبیاء/ آیه ۶۹)، حضرت لوط(ع): «إِذْ نَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ أَجْمَعِينَ؛ ما او و بستگانش جز همسرش را نجات دادیم.»(سوره صافات/آیه ۱۳۴)، حضرت یوسف(ع): «وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ…؛ و ما این‌گونه براى یوسف در زمین مکنت قرار دادیم که هر جاى آن را که مى‌خواهد برگزیند.»(سوره یوسف/ آیه ۵۶) و حضرت شعیب (ع): «…نَجَّيْنَا شُعَيْبًا وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ…؛ ما شعیب و مؤمنان همراه او را نجات دادیم.»(سوره هود/ آیه ۹۴)
حضرت صالح(ع): «…نَجَّیْنا صالِحاً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ…؛ ما صالح و مؤمنان همراه او را نجات دادیم.»(سوره هود/ آیه ۶۶)، حضرت هود(ع): «نَجَّیْنا هُوداً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ؛ ما هود و مؤمنان همراه او را نجات دادیم.»(سوره هود/ آیه ۵۸)، حضرت یونس(ع): «وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ؛ ما یونس را از غم نجات دادیم.»(سوره انبیا/ آیه ۸۸)، حضرت موسی(ع): «وَ أَنْجَیْنا مُوسى وَ مَنْ مَعَهُ أَجْمَعِینَ؛ ما موسی و کسانی را که با او بودند نجات دادیم.»(سوره شعرا/ آیه ۶۵)، حضرت عیسی(ع): «إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَ رافِعُکَ إِلَیَّ؛ من تو را مى‌گیرم و به‌سوى خود بالا مى‌برم.»(سوره آل عمران/ آیه ۵۵) و حضرت محمد(ص): «إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً؛ همانا ما براى تو پیروزى آشکارى گشودیم.»(سوره فتح/ آیه ۱)
اهل ایمان: «وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ؛ همانا خداوند شما را در جنگ بدر در حالى که ذلیل بودید یارى کرد.»(سوره آل عمران/ آیه ۱۲۳)، «ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ؛ خداوند آرامش خود را بر پیامبرش و مؤمنین نازل کرد.»(سوره توبه/ آیه ۲۶) و «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً؛ اوست که آرامش را در دل‌هاى مؤمنان نازل کرد تا ایمان‌شان زیاد شود.»(سوره فتح/ آیه ۴)
بخش سوم: انواع نصرت حق در سنت خداوند
براساس آیه کریمه «اِنّا لَنَنصُرَ رُسُلَنا و الَّذینَ آمنوا…»(سوره غافر/ آیه ۵۱)، نصرت و امداد خداوند که به‌صورت مطلق و بدون قید آمده در مورد پیامبران و مؤمنان به صورت‌هاى مختلف جلوه مى‌کند که در این بخش به چند نمونه اشاره می‌شود.
الفت و استواری قلب
«یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا؛ خداوند کسانى را که ایمان آورده‌اند به‌واسطه گفتار استوار (کلمه توحید) در زندگى دنیا و در آخرت پابرجا مى‌دارد.»(سوره ابراهیم/ آیه ۲۷)
اجابت دعا
در سوره انبیا درباره دعاى حضرت نوح و یونس و زکریا و ایوب(ع) آمده است: «فَاسْتَجَبْنا» همین که خدا را ندا کردند، دعایشان مستجاب شد. درباره اجابت دعای اهل ایمان نیز آمده است «وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ؛ خداوند دعاى کسانى را که اهل ایمان و عمل صالحند مستجاب مى‌فرماید.»(سوره شوری/ آیه ۲۶)
دادن معجزه و استدلال
«أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ؛ همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم.»(سوره حدید/ آیه ۲۵)
اعطاى حکومت
«آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً؛ همانا ما به خاندان ابراهیم کتاب و حکمت (نبوت و شریعت و معارف عقلی) دادیم و آن‌ها را حکومتى بزرگ عطا کردیم.»(سوره نساء/ آیه ۵۴)
غلبه در جنگ
پیروزی اهل ایمان در جنگ با دشمنان: «لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ فِی مَواطِنَ کَثِیرَةٍ؛ حقا که خداوند شما را در مواضع زیادى یارى نمود.»(سوره توبه/ آیه ۲۵)
دادن سکینه و آرامش قلب
«فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ وَ أَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها؛ پس خدا سکینه و آرامش خود را بر او (پیامبر) فرود آورد و او را با سپاهیانى که شما آن‌ها را نمى‌دیدید در جنگ‌هاى اسلامى تقویت کرد.»(سوره توبه/ آیه ۴۰)
هلاکت دشمن یا انتقام از او
«فَلَمَّا آسَفُونَا انْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ؛ سرانجام از آن‌ها انتقام گرفتیم و آن‌ها را در دریا غرق کردیم.»(سوره زخرف/ آیه ۵۵)
امدادهاى غیبى و نزول فرشتگان
«أَ لَنْ یَکْفِیَکُمْ أَنْ یُمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ مُنْزَلِینَ؛ آن‌گاه که به مؤمنان مى‌گفتى: آیا شما را بس نیست که پروردگارتان شما را با سه هزار فرشته فرو فرستاده شده از آسمان یارى دهد.»(سوره آل عمران/ آیه ۱۲۴)
ایجاد ترس و وحشت در دل دشمن
«وَ قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ…؛ خداوند در دل‌هایشان رعب افکند.»(سوره حشر/.آیه ۲)
نجات از خطر‌ها
«فَأَنْجَیْناهُ وَ أَصْحابَ السَّفِینَةِ؛ پس او و کشتى نشینان را نجات دادیم.»(سوره عنکبوت/ آیه ۱۵)
خنثى کردن حیله‌ها
«وَ أَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ کَیْدِ الْکافِرِینَ؛ آرى سرنوشت کفر و ایمان همین است و نیز این که خداوند هماره سست‌کننده نیرنگ کافران است.»(سوره انفال/ آیه ۱۸)
الهام به مؤمنان
«وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ أُمِّ مُوسَىٰ أَنْ أَرْضِعِيهِ ۖ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي ۖ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ؛ و ما به مادر موسى الهام سرى و سریع کردیم که او را شیر ده، پس اگر بر او ترسیدى که فرعونیان بر او اطلاع یابند او را در میان صندوقى قرار ده و به دریا بینداز و مترس و محزون مباش، که بى‌تردید ما او را به سوى تو بازمى‌گردانیم، و او را از پیامبران مرسل قرار مى‌دهیم. مادر موسی که پیغمبر نبود. یک زن با ایمانی بود. دیدی چطور کمکش کردیم؟ به او الهام کردیم بچه اش را شیر بدهد در جعبه در دریا بیاندازد.»(سوره قصص/ آیه ۷)
ثبت دیدگاه