نهضت عاشورا، کانون آگاهی بخشی و ترسیم شیوه صحیح زندگی است و مراسم عاشورایی نیز باید بازگو کننده این راه و منش باشد. امام حسین(ع) به اقتضای موقعیتها و شرایطی که در آن قرار میگرفتند، شیوه صحیح را تبیین و انحرافات را گوشزد میکرد.
یکی از پیامهای روشنگرانه حضرت، کلام کوتاهی است که در پی تهدیدات ابن زیاد بیان داشتند و فرمودند: «هَیْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة». اما این تمام کلام امام نیست، پس از آن امام(ع) سخنانی بیان فرمودند که در سخنرانیها اغلب به آنها پرداخته نمیشود یا بهصورت کلی و گذرا از آن عبور میشود، حالآنکه ادامه خطبه نکات ارزشمندی دارد که هم قیام کربلا را میشناساند و هم مشخصکننده مسیر زندگی ماست. امام حسین(ع) پس از آنکه میان دو گزینه شمشیر(جنگ) و تن به خواری دادن(ذلت) محصور شدند، فرمودند تن به خواری دادن از «ما» دور است.
ذلتناپذیری، خطمشیهای غیرقابل تغییر امام حسین(ع) است. امام حسین(ع) به همه پیروانش اعلام میکند، ذلت یا تن به خواری دادن با زندگی و منشی که خداوند و رسولش ترسیم فرمودند و زندگی مؤمنانه و دامنهای پاک و جانهای شریف و عزتمند ناسازگار است. در میان این دو انتخاب، شهادت و کشته شدن سرافرازانه شیوه امام حسین(ع) است.
در همین راستا حجتالاسلام مصطفی صادقی، تاریخپژوه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتوگو با ایکنا به تبیین علل قیام امام حسین(ع) و پیامدهای آن برای فرهنگ دینی پس از ایشان پرداخت.
حجتالاسلام صادقی معتقد است یکی از پیامدهای مهم اجتماعی و سیاسی قیام امام حسین(ع) برای فرهنگ دینی پس از ایشان این بود که مبارزه با حاکم جائر و خلیفه ناحق، پس از واقعه کربلا از جنبه منفی و اتهام نامشروع و ضد دینی بودن، جنبه اثباتی پیدا کرد.
این تاریخپژوه اضافه کرد: امویان امام حسین(ع) را به خروج از دین و شورشگری متهم کردند، چراکه اینگونه القا کرده بودند که مخالفت با خلیفه و حاکم وقت حتی اگر ظالم باشد، مخالفت با سنت پیامبر(ص) است و به خاطر همین تفکر جبرگرایی را ترویج میکردند اما با قیام حسینی که از سوی نوه پیامبر(ص) انجام شد، مردم دریافتند قیام علیه ظالم حتی اگر ادعای خلافت و جانشینی از پیامبر(ص) را داشته باشد نه تنها مجاز بلکه لازم است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به یکی دیگر از پیامدهای قیام امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت: تحول در فرهنگ نوحهگری و عزاداری یکی از پیامدهای قیام عاشورا است که در جاهلیت و بخشی از دوران ائمه(ع) به خاطر رفتارهای نادرست از سوی معصومین نفی و نهی شده بود. در واقع نوحه برای درگذشتگان با عزاداری برای سید شهیدان و شهدای کربلا تغییر کرد و امروزه برخی این شبهه را مطرح میکنند که ائمه نوحه و عزا را نهی کردهاند. بله این اتفاق رخ داده است اما اولاً آن نوحه و عزا تغییر ماهیت داد و ثانیاً خود پیامبر(ص) برای فرزندش ابراهیم گریست و وقتی دید حمزه گریه کنندهای ندارد ناراحت شد؛ از این رو جمعی از انصار برای او عزاداری کردند.
چه عواملی سبب بروز حادثه تاریخی عاشورا شد؟
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این سؤال که «چه عوامل فرهنگی اجتماعی سبب قیام ابی عبدالله شد؟» گفت: دنیاطلبی به ویژه از سوی افراد مشهور و خواص مطرح در جامعه مانند برخی صحابه که هنوز زنده بودند و فرزندان آنها که در معرض دید مردم قرار داشتند؛ رویگردانی عموم از اصول دینی و سنتها و دستورات خدا و پیامبر(ص) که یکی از آنها توصیه به اهلبیت و عترت خود بود؛ آن هم توصیه واقعی نه فقط محبت ظاهری؛ راحتطلبی و عدم نهی از منکر نسبت به مسائل مهم اجتماعی؛ غرق شدن در نعمتها و فراموشی وظایف دینی و دستورات الهی و مهمتر از همه دگرگونی ارزشها و حتی تحول اندیشه از امامت به تصورات جاهلی و قبیلهای که امروزه هم میتواند در حزبگراییها، جناحبندیها و اختلافات غیر توحیدی نمود داشته باشد، همگی سبب بروز قیام ابی عبدالله شد.
حجتالاسلام صادقی گفت: متأسفانه امویان فرهنگ جامعه اسلامی را بار دیگر به سوی ذهنیتهای جاهلی سوق دادند و جبرگرایی را ترویج کردند و مردم را از حجت خدا روی گردان کردند تا چنین فاجعهای در محرم سال ۶۱ رقم خورد.
نویسنده کتاب «دولتمردان شیعه» همچنین از شخصیت والای اخلاقی امام حسین(ع) سخن به میان آورد و گفت: امام حسین(ع) عاشق پدرشان بودند و در برابر اهانت و لعن به پدر از سوی بنیامیه ایستادگی کردند و فرمودند: نام فرزندانم را علی(ع) میگذارم. ایشان و برادرشان امام حسن مجتبی(ع) در عصر رسالت، در کنار جدشان رسول خدا(ص) نقشهای اجتماعی داشتند و با وجود سن کم در برخی بیعتها شرکت میکردند.
حجتالاسلام صادقی افزود: حضور در جمع اهل کساء و تفسیر آیه تطهیر از سوی پیامبر و همچنین حضور در جریان مباهله اهمیت زیادی دارد. در نوجوانی و جوانی مورد احترام همه مردم و صحابه پیامبر(ص) حتی خلفا بودند. برای مثال روزی امام حسین(ع) برای کاری به سراغ خلیفه دوم رفت و عبدالله فرزند خلیفه را دید که برای ورود به او اذن داده نشده و بازمیگشت؛ حسین(ع) نیز بازگشت. بعداً خلیفه امام حسین(ع) را دید و گفت تو با عبدالله فرق میکنی هر وقت خواستی بدون اجازه به نزد ما بیا. در زمان خلیفه سوم، امام حسین(ع) بر شرابخواری فرزند خلیفه دوم شهادت داد و موجب اجرای حد بر او شد.
نویسنده کتاب «شرح غم حسین (ع)» ادامه داد: امام حسین(ع) در زمان خلافت پدرشان امیرمؤمنان در نبردهای سهگانه حضور داشتند و فرماندهی بخشی از سپاه را عهدهدار بودند. وقتی قرار بر جنگ با معاویه شد، خطبهای خواندند و با تجلیل از مردم کوفه، آنان را به نبرد تشویق کردند و فرمودند: «جنگ، تلخ است، هر که با آمادگی به سوی آن رفت، پیروز خواهد بود ولی اگر بدون آمادگی شتاب کرد، سودی نخواهد برد.» گفتهاند امام حسین(ع) هنگام جنگ بر سر آب در صفین، رشادتی از خود نشان داد و پس از راندن دشمن، پدرشان فرمودند این نخستین پیروزی است که به برکت حسین(ع) حاصل شد.
ثبت دیدگاه