دومین نشست هم‌اندیشی کارشناسان امور قرآنی کشور به صورت نیمه‌حضوری و به همت دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، امروز چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه با حضور برخی مدیران و کارشناسان بخش‌های قرآنی از دستگاه‌ها و نهاد‌های مختلف کشور برگزار شد.
این نشست، در راستای وظایف شورا در منشور مبنی بر شناسایی نیاز‌ها و اولویت‌ها و همچنین برنامه‌ریزی تأمین توسعه و کیفیت‌بخشی منابع انسانی در رویکرد قرارگاهی نوین در زمینه بهبود و مدیریت راهبردی سرمایه انسانی نظام توسعه فرهنگ قرآنی و به منظور افزایش هم‌افزایی، هماهنگی و فراهم کردن زمینه‌های یادگیری و رشد توان دانش تجربه و مهارت و با محوریت تجربه‌گذاری کارشناسان از فرایندها، فعالیت‌ها و نوآوری‌ها، ارائه و تبیین برخی دستاورد‌ها و خروجی‌های دستگاه‌ها، طرح و بررسی مسائل و مشکلات ساختار‌ها و تشکیلات امور قرآنی و راهکار‌های بهبود، ارائه آزاد نقدها، نظرات و پیشنهاد‌ها نسبت به مسائل مختلف امور قرآنی، گزارش آخرین تحولات و برنامه‌ریزی‌های کلان همراه با نقد و بررسی و اجرای جواد نصیری برگزار شد.
رضا نباتی، کارشناس گروه قرآن، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش در خصوص حفظ عمومی قرآن در برنامه و کتاب درسی مدارس، اظهار کرد: یکی از جنبه‌های بحث آموزش عمومی قرآن به آموزش و پرورش باز می‌گردد. روی صحبت ما در خصوص حفظ عمومی قرآن در برنامه و کتاب درسی مدارس این است که ما بایستی به دنبال وحدت اندیشه در این حوزه باشیم. همچنین در شورای قرآنی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش مصوبات خوبی در این عرصه داشته‌ایم، خصوصا با توجه به تأکید مقام معظم رهبری در این حوزه به دنبال عملی کردن اسناد شورای توسعه فرهنگ قرآنی در موضوع حفظ هستیم.
وی با اشاره به اینکه اقدامات خوبی برای حفظ قرآن در آموزش و پرورش انجام شده است، گفت: ما حفظ را به‌عنوان یکی از روش‌های روانخوانی قرآن کریم در آموزش و پرورش دیده‌ایم و لذا در کنار روانخوانی قرآن کریم، حفظ عمومی را هم قرار داده‌ایم. به این شیوه که الزامی برای دانش‌آموزی در این حوزه نیست و آن‌ها کاملا تشویقی به موضوع حفظ هدایت می‌شوند.
اصلی‌ترین علت مهجوریت قرآن
کارشناس گروه قرآن، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش در ادامه این نشست، ضمن ارائه برنامه‌ها و دستاورد‌های سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی در حوزه حفظ عمومی قرآن در برنامه کتاب درسی مدارس، گفت: اصلی‌ترین علت مهجوریت قرآن در جامعه ما، این است که الگوی محتوایی مناسبی برای ارائه آموزش قرآن نداریم و دانش‌آموزان ما با چالش‌های زیادی در این حوزه و اینکه چرا باید این آیات را فرا بگیرند و حفظ کنند، برخورد کرده‌اند؛ لذا باید محتوای قرآن را متناسب با اهداف ستون چهارگانه آموزش قرآن ارائه کنیم. ما در راستای گسترش کمّی قرآن باید به رشد کیفی هم توجه کنیم و اگر این کار را نکنیم، قابلیت رشد کیفی را شاهد نخواهیم بود.
محمدمهدی بحرالعلوم، به‌عنوان نماینده دبیرخانه ستاد راهبردی طرح ملی حفظ عمومی قرآن کریم نیز در این نشست به ارائه دستاورد‌هایی در موضوع «تبیین نتایج مطالعه چالش‌های اصلی حوزه حفظ قرآن» پرداخت و گفت: چند سال پیش مقام معظم رهبری بزرگ‌ترین مطالبه خودشان از جامعه قرآنی را تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن کریم عنوان کرده و به تازگی هم فرمودند کار‌هایی که در این زمینه شده، مطلوب نیست. طی این سال‌ها متأسفانه ما حرکت جهشی در این حوزه نداشتیم و اینکه چرا مطالبه رهبری انقلاب رخ نداده، مورد بحث ماست.
وی افزود: در سال ۹۰ و بعد از فرمایش مقام معظم رهبری، سند حفظ عمومی قرآن و ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم ایجاد شد و دبیرخانه آن در سازمان اوقاف و امور خیریه قرار گرفت و به تازگی نیز مقرر شد بودجه فعالیت‌های قرآنی حداقل ۵۰ درصد در موضوع حفظ قرآن هزینه شود.
نماینده دبیرخانه ستاد راهبردی طرح ملی حفظ عمومی قرآن با بیان اینکه سند حفظ عمومی قرآن کریم مبتنی بر مطالعات و تحقیقاتی است که در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی انجام شده است، گفت: بر این اساس ۲۷ راهبرد و ۱۱۵ اقدام برای این سند تعریف شد که بر اساس آن و برای تحقق این سند، این راهبردها و اقدام‌ها به همه دستگاه‌های اصلی کشور ابلاغ شد، اما متأسفانه ۷۰ درصد این اقدامات انجام نشد.
بحرالعلوم تصریح کرد: از دلایل عدم این توفیق، این بود که برخی از مدیران اعلام می‌کردند حفظ قرآن اولویت برنامه‌های آن‌ها نیست و برخی دیگر هم می‌گفتند که این موارد تاکنون به آن‌ها ابلاغ نشده است. برخی دیگر نیز اعلام می‌کردند برای اولین بار است که این اسناد را می‌خوانند و برخی دیگر هم معتقد بودند که بودجه‌ای برای این کار ندارند. مدیران دیگری هم اعلام کردند که از ابتدا با این مأموریت‌ها مخالف بوده‌اند.
عدم انگیزه و جدیت برای حفظ قرآن در فرهنگ کشور
وی با اشاره به اینکه این مدیران به دلیل عدم نظارت فکر نمی‌کردند روزی کسی به دنبال پایش مطالبات این حوزه و بازخواست آن‌ها بیاید، گفت: یکی از مشکلات اصلی ما نظارت است. برهمین اساس چالش‌های اصلی این حوزره را احصا و نظرسنجی را با کارشناسان قرآنی در سراسر کشور انجام دادیم. باتوجه به این نظرسنجی، مهمترین چالش را عدم انگیزه و جدیت برای حفظ قرآن در فرهنگ کشور قرار دادیم. شاید همین موضوع باعث شده که امروز در کل کشور بیش از ۵۰ هزار نفر حافظ قرآن نداریم.
نماینده دبیرخانه ستاد راهبردی طرح ملی حفظ عمومی قرآن کریم، عدم توجه کافی به موضوع حفظ در میان مدیران را یکی دیگر از مشکلات این عرصه دانست و بیان کرد: متاسفانه امروز هیچ یک از مدیران رده بالای کشور ما از حفظ قرآن سخنی نمی‌گویند و حتی در ارائه برنامه‌های قرآنی توسط مدیران قرآنی، هیچ موضوعی در مورد حفظ قرآن وجود ندارد. موضوع بعدی ناکافی بودن تولیدات رسانه‌ای است که ضروری است در این حوزه ایجاد انگیزه کنند.
بحرالعلوم ادامه داد: موضوع دیگر در مورد معلمان قرآن در کشور است. متأسفانه معلمان ابتدایی ما که همه دروس ازجمله قرآن را به دانش‌آموزان درس می‌دهند، خودشان نسبت به شیوه‌های آموزش قرآن به دانش‌آموزان اصول اساسی را فرانگرفته‌اند. حتی در نظام آموزش غیر رسمی کشور نیز حدود ۱۵ هزار مدرس داریم که می‌دانیم دوره قرآنی دیده‌اند، اما تدریس نمی‌کنند. همچنین حدود ۳۰ چالش از این موارد را به دست آورده‌ایم و بررسی کرده‌ایم که براساس همین چالش‌ها در دبیرخانه ستاد راهبری حفظ جلسات متعددی برگزار شد و مضامین لازم برای تبلیغ این عرصه در حال انجام است و خوشبختانه در مورد ساماندهی معلمان هم سازمان دارالقرآن متقبل امور شده است.
حامد حسین‌زاده، معاون حمایت و توانمندسازی مؤسسات قرآن و عترت نیز در این نشست نقدی را به ساختار ادارات قرآنی در دستگاه‌های دولتی و عدم حضور مدیران قرآنی در جایگاه مدیریت و پاسخگویی داشت و گفت: یکی از خلأهای ستاد راهبری حفظ این است که مدیران این ستاد در کنار سایر موارد یکی از مباحث را به حفظ قرآن اختصاص داده‌اند و سایر موضوعات را هم در کنار این موضوع دیده‌اند. درحالی که باید به موضوع حفظ به صورت ویژه نگاه شود. یکی از خلأهای دستگاه‌های دولتی این است که حفظ قرآن کریم را به عنوان راهبرد اصلی نمی‌بینند و این درحالی است که باتوجه به تأکیدات مقام معظم رهبری این موضوع در سطح ادارات، باید در سطح یک اداره کل دیده شود.
وی ادامه داد: موضوع بعدی، بحث حمایت است که باید توسط مؤسسات مردمی تحقق پیدا کند و اگر امیدی به توسعه حفظ قرآن کریم وجود دارد، باید از سوی مؤسسات مردمی این بار برداشته شود. در بحث مؤسسات مردمی باید این حمایت را تقویت کنیم و نه تنها به کسانی که این تقاضا را دارند، بلکه از سایر مؤسسات نیز باید حمایت کنیم. همچنین بحث هوشمندسازی و شبکه‌سازی مؤسسات یکی دیگر از ضعف‌های ما در این عرصه است.
علیرضا شعبانی‌فر، نماینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور نیز در این نشست به موضوع «مرور تغییرات ساختار‌ها و تشکیلات امور قرآنی دستگاه‌ها در سال اخیر» پرداخت و گفت: در سال ۹۷، انقلاب اسلامی ما چهل ساله شد و در پایانه چله انقلاب بودیم که مقام معظم رهبری تدابیری را در حوزه بیانه گام دوم انقلاب ارائه فرمودند که بر اساس آن قرار شد تا دومین مرحله خودسازی و تمدن‌سازی و فصل جدیدی از انقلاب اسلامی آغاز شود؛ لذا انتظار می‌رفت توسعه فرهنگ قرآنی هم به همین شکل آغاز شود، اما متأسفانه از همان روز تا امروز جریانی شکل گرفت که به افول تشکیلات و ساختارهای امور قرآنی منجر شد.
وی ادامه داد: با آمدن دبیر جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۹۷ و نگاهی که رئیس جمهور وقت به این عرصه داشتند، شروع به کوچک کردن دبیرخانه شورا اقدام کردند و اولین اتفاق برای ما رخ داد. در ادامه، شورای توسعه از ۲۰ پست سازمانی و چند نیور به ۸ پست تقلیل پیدا کرد و مجموعه نظارت و ارزیابی ما از ابتدای سال ۹۸ تعطیل شد. در وزارت علوم هم این اتفاق رخ داد و مسئول دبیرخانه کمیسیون پژوهش و آموزش عالی ما از مهر ۹۷ مشخص شد و بعد از گذشت سه سال از تصدی مدیریت جدید تا امروز اعلام کردند چیزی حدود دو تا سه میلیارد تومان هزینه پرسنلی داشتند، اما هیچ خروجی در این عرصه نداشته‌اند و این اشکال و چالش مطرح شد. متأسفانه جایی که بتواند اعمال قدرت و نظارتی بر این موضوع و تغییر این وضعیت داشته باشد، وجود نداشت، البته در دولت جدید هم بر این خسران افزوده شده و حدود ۹ ماه است که برای این حوزه هنوز کاری انجام نشده است و حتی آن را تضعیف هم کرده‌اند چراکه بخش قرآنی را با علوم انسانی در وزارت علوم یکی کردند و عملا به این نحو این موضوع هم ضعیف شد.
شعبانی‌فر اظهار کرد: بخش دیگری که این اتفاق ناگوار برایش رخ داد، سازمان تبلیغات اسلامی بود که از آبان سال ۹۸ تغییرات ساختاری آن به انتصاب رئیس جدید سازمان دارالقرآن کریم رقم خورد. در آنجا هم باتوجه به نگاهی که بود، از لحاظ کمی و کیفی افت شدیدی پیدا کرد؛ گویا قرار بود این سازمان زیر مجموعه معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی قرار بگیرد که از لحاظ اجرایی این اتفاق رقم خورده است. در استان‌ها هم مجموعه‌های قرآنی سازمان دارالقرآن زیر نظر معاونت فرهنگی قرار گرفتند و این تغییرات مدیریتی به سطح استان و شهرستان رسید.
نماینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور در ادامه گفت: سازمان اوقاف و امور خیریه بخش دیگری بود که از آبان ۹۸ با حضور مدیریت جدید، برخی از مراکز ازجمله مرکز تربیت مربی حفظ قرآن کریم را غیر فعال کردند. آن‌ها اعلام کرده بودند که سالانه دو میلیارد تومان برای این مرکز هزینه می‌کردند، اما امروز معلوم نیست با غیرفعال شدن این مجموعه این اعتبار کجا و به چه شکل هزینه می‌شود. در بهمن ۱۴۰۰ هم شاهد تغییرات مدیریتی در این حوزه بودیم که باز هم در برنامه‌های جدیدشان برای سال ۱۴۰۱ اعلام کردند که عناوین برنامه‌های قرآنی اوقاف کمتر شده است؛ این درحالی است که چهار سال پیش، سازمان اوقاف اولویت اصلی برنامه‌های خودش را برای حفظ قرآن قرار داده بود که همین موضوع باعث شده بود شورای راهبردی طرح ملی حفظ قران کریم به سازمان اوقاف منتقل شود.
وی با بیان اینکه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در دولت جدید چندماهی انتخاب معاونت قرآن طول کشید و این درحالی بود که قبل از اینکه معاون منصوب شود، مدیران منصوب شدند، گفت: این درحالی بود که وزیر ارشاد در برنامه‌های مختلف خبر از افزایش جلسات خانگی قرآن و برنامه‌های قرآنی می‌دادند اما تاکنون چیزی از آن وعده‌ها را شاهد نبودیم و باوجود انتصاب معاونت قرآن و عترت هنوز برخی از این تغییرات و وعده را شاهد نیستیم. وزارت آموزش و پرورش با دبیرخانه کمیسیون آموزشی قرآن کریم هنوز خروجی لازم را در این حوزه نداشته است و امروز هم این کمیسیون سرپرست ندارد و طی ۳۰ سال اخیر خیلی از کار‌ها در این عرصه زمین مانده است.
غلامرضا احمدی، مدیر گروه اطلاع‌رسانی رادیو قرآن و دبیر جشنواره قرآنی صد نیز در این نشست در خصوص آغاز فصل دوم این جشنواره قرآنی خبر داد و گفت: این جشنواره تا صد روز آینده ادامه دارد. امروز این طرح به یک رویداد بزرگ تبدیل شده است و کسانی که این جشنواره را اداره می‌کنند، کار‌های اجرایی را آموخته‌اند و همگی هنرمند هستند.
دبیر جشنواره قرآنی صد افزود: این جشنواره با تلاش شبکه رادیویی قرآن با هدف عمومیت بخشیدن به طرح ساده‌خوانی قرآن کریم و افزایش هرچه بیشتر انس با قرآن برگزار می‌شود. فصل نخست این جشنواره از فرخنده میلاد با سعادت حضرت علی (ع) آغاز شد و تا پایان ماه رمضان ادامه داشت. از ابتدای فصل نخست این جشنواره تاکنون صد جایزه یک میلیون تومانی به شرکت‌کنندگان به صورت قرعه‌کشی اهدا شده است و در هفته آینده نیز صد جایزه یک میلیون تومانی دیگر به صورت قرعه کشی به شرکت‌کنندگان اهدا خواهد شد.
احمدی افزود: زمان برگزاری آیین اختتامیه فصل اول با هماهنگی با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس مجلس شورای اسلامی و شهردار تهران مشخص و اطلاع‌رسانی می‌شود. از آنجایی که این جشنواره به صورت ساده و غیر تخصصی فقط برای قرائت قران کریم برگزار می‌شود، نیازی به داور ندارد و کارشناس برنامه با ارتباط تلفنی زنده با شرکت‌کنندگان و گپ و گفت شاد با آن‌ها، هیجان خاصی به برنامه می‌دهد.
حسین الله‌وردی، کارشناس دبیرخانه کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن کریم، نیز در این نشست به بیان برخی مطالبات از شورا برای استقرار و استمرار ساختار پشتیبان هر کمیسیون پرداخت و گفت: این جلسه جزیره‌های پراکنده‌ای که در بین دستگا‌های قرآنی است را متصل می‌کند و منشأ خیر خواهد بود و شناسایی ظرفیت‌های متقابل بین دستگاهی را هم شکل خواهد داد که قطعا بسیاری از مشکلات را برطرف خواهد کرد.
وی افزود: محتوا‌های برنامه و اولویت برنامه‌هایی که در سند‌ها ذکر شده، بر کسی پوشیده نیست، اما در کنار این‌ها ساختارهای ارائه برنامه‌ها هم حائز اهمیت است. در این نکات، ساختار‌هایی وجود دارد که ما باید بتوانیم از منظر خودمان آن را حل و فصل کنیم. مهمترین ساختار هماهنگ‌کننده در شورای توسعه کمیسیون چهارگانه هستند. این کمیسیون‌ها قرار است که هماهنگی‌ها را انجام دهند و اگر مروی بر آن داشته باشیم، نشان می‌دهد تعامل با آن ساختار‌ها باعث می‌شود برخی از مشکلات برطرف شود.
الله‌وردی تصریح کرد: وظیفه‌هایی که برای این کمیسیون‌ها تعریف شده، نشان از شأن فرا دستگاهی آن‌هاست؛ بر این اساس اعضای کمیسیون‌ها باید نگاه فرادستگاهی هم داشته باشند تا بتوانند نقش خود را در بخش مربوطه به نحو احسن و با تعادل انجام دهند. البته فارغ از این مصادیق، چالش‌هایی در این عرصه وجود دارد که شامل کاهش شدید بودجه، از بین رفتن تعادل بین برنامه و بودجه، میزان انگیزه مدیران و توانمندی آن‌ها در این زمینه می‌شود.
کارشناس دبیرخانه کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن کریم ادامه داد: گستره مأموریت‌ها گاهی اوقات بر وظایف کمیسیون سایه انداخته است لذا پیشنهاد می‌شود که جایگاه نظارتی شورای توسعه وکمیسیون‌ها تقویت شود. تعریف دقیق شاخص‌های بررسی دقیق در حوزه‌های مختلف و تقویت نقش‌آفرینی شورا و نظارت موثر شورا بر شاخص‌های مختلف در کمیسیون‌ها از دیگر پیشنهادات در این حوزه است. همچنین گفتمان‌سازی در رابطه با سند توسعه آموزش عمومی قرآن کریم که به نظر می‌رسد مهمترین اقدام مدیران هم‌نظر کردن آن‌ها نسبت به این حوزه است، یکی دیگر از موارد مهم این عرصه به شمار می‌رود.
احمدجمالی، کارشناس دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در این نشست به مرور آخرین وضعیت تدوین کتاب سال ۱۴۰۰ قرآن کشور و بیان انتظارات از دستگاه‌ها پرداخت.
در پایان این برنامه سیدحمید موسوی، رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان فارس، نیز به جایگاه شورای توسعه در کشور پرداخت و گفت: جایگاه شورا خاص است، اما متأسفانه در سال‌های گذشته خود شورا به این جایگاه توجه نداشته و از این موقعیت به نفع جامعه ایرانی استفاده نکرده است. در شورا آیین‌نامه، رئیس، دبیر، ناظر مالی و اعضای بسیار دقیق دیده شده‌اند، اما در استان ما شورا از سال ۹۴ تا امروز هیچ فعالیتی نداشته است؛ این درحالی است که اعتباراتی که به شورا اختصاص پیدا کرده است، بدون بررسی ناظر ارائه می‌شود.
وی در پایان افزود: از سال ۹۱ تا ۹۳ شورا بسیار فعال بود و نسبت به بودجه‌ها تصمیصم‌گیری فعالی صورت می‌گرفت. در آن زمان تمام تشکل‌های قرآنی استان از این بودجه‌ها بهره‌مند می‌شدند، اما از سال ۹۴ تا امروز هیچ بودجه‌ای به استان اختصاص پیدا نکرده است.
انتهای پیام
ثبت دیدگاه