کتاب «معناشناسی مراتب معرفت در قرآن» منتشر شد
به گزارش بعثت نیوز، کتاب «معناشناسی مراتب معرفت در قرآن» تلاش دارد تا به بررسی قرآنی حالتهای گوناگون معرفتی که در معرفت‌شناسی معاصر با عنوان مراتب معرفت از آنها یاد می‌شود بپردازد. این مراتب عبارت‌اند از: شک، ظن، یقین، اطمینان و دیگر واژه‌های قرآنی هم بسته آنها. بدین ترتیب، بررسی قرآنی مراتب معرفت، بررسی تعریف این مراتب، ماهیت و اسباب پیدایش آنها شامل عوامل روان شناختی، معرفت شناختی و یا سایر عوامل ایجادکننده هر یک از این مراتب است.
بخشهای اصلی این نوشتار بر اساس همان ترتیبی تدوین یافتهاند که عموماً در معرفت‌شناسی معاصر تنظیم میشوند. از این رو در چهار بخش سامان یافته است؛ در بخش نخست با عنوان «شک و واژه‌های هم‌بسته در مفهوم‌سازی قرآنی» دو فصل «شک» و «واژه‌های هم بسته شک در قرآن» آمده است. بخش دوم نیز به «ظن در مفهوم‌سازی قرآنی» می‌پردازد. بخش سوم با عنوان «یقین و اطمینان در مفهوم‌سازی قرآنی» دارای دو فصل «یقین» و «اطمینان» است. بخش چهارم نیز به جمع‌بندی یا مقولهبندی مراتب معرفت در قرآن اختصاص دارد.
نویسنده در مقدمه کتاب می‌آورد: زمانی که سخن از معرفت دینی به میان می‌آید نمی‌توان به تعریفی تأئید نشده از متون دینی تمسک کرد و دیدگاه متون دینی را در آن یکسره نادیده انگاشت، به ویژه زمانی که متون دینی خود در مباحث معرفت شناسی برخوردار از دیدگاه است. به خدمت گرفتن روش‌های بدیع معناشناسی در متون دینی نیز نتایج عمدهای در پی دارد چرا که استفاده از دانش معناشناسی برای مطالعه متن، نوعی استقلال در برداشت نظریات و دیدگاه‌های نهفته در متن را ارائه می‌دهد که نتیجه آن جلوگیری از تحمیل نظریه‌های رقیب بر متن خواهد بود.
به اعتقاد مؤلف، تفاسیر قرآن با رویکردهای فلسفی، کلامی و عرفانی نشان می‌دهد تا چه اندازه علوم دیگر، که ساز کار مطالعه مربوط به خود را دارند، بر متون دینی و دیدگاه‌های مستخرج از آن سایه افکندهاند. این اتفاق سبب شده که قرآن ـ که به اقرار همه اندیشمندان مسلمان برخوردار از جهان بینی خاص خود در مباحث هستی شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی است ـ تحت تأثیر جهان بینیهای دیگر قرار گیرد. برای پرهیز از چنین توابعی باید از روش‌های متن پژوهی برای استنباط و استخراج علوم بهره برد. به همین منظور با روش معناشناسی شناختی که یکی از روش‌های متن پژوهی نوظهور است موضوع مراتب معرفت را در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.
در نظام معرفت‌شناسی قرآن‌‌بنیاد، علم و معرفت مقول به تشکیک و دارای درجات و مراتب نشان داده شده است. از جمله اجزای نظام معرفت‌شناسی مفاهیمی‌‌اند که در دانش معرفت‌شناسی با عنوان رتبههای معرفت یا واژه‌های ارزشگذار در معرفت خوانده میشوند.
بخش اول که شامل دو فصل واژه شک و فصل واژه‌های هم‌بسته آن است. در فصل اول پس از نگاهی مختصر به مفهوم شناسی شک در علوم لغت، منطق و فلسفه، با روش معناشناسی وارد آیات قرآن شده است و تلاش شده است تا مفهوم سازی قرآن از واژه شک را به دست آورد. در فصل دوم نیز به همین ترتیب ابتدا واژه های ریب، مریه، زعم و حسبان در لغت و بیان مفسران آورده شده است. در ادامه نیز به صورت مختصر آیات حاوی واژه‌های هم‌بسته شک با روش معناشناسی شناختی مورد تحلیل قرار گرفته است.
در بخش دوم کتاب که مربوط به واژه ظن است، با توجه به اینکه این واژه بازتاب گستردهای در اصول فقه یافته، افزون بر بررسی لغوی، منطقی و تفسیری آن، مباحث معناشناختی علم اصول فقه نیز در مورد این واژه مطرح و آیات دربردارنده این واژه با روش معناشناسی تحلیل شده است.
بخش سوم نیز شامل دو فصل یقین و اطمینان است. در این بخش نیز، به همان ترتیبی که در فصل ظن عمل شده، ابتدا مباحث معنایی در علوم لغت، منطق، فلسفه و اصول فقه درباره یقین مطرح و سپس آیات قرآن در موضوع یقین با نگاه معناشناختی تدوین گردیده است. در فصل اطمینان، ابتدا بر اساس قواعد معناشناسی، مصادیق اطمینان در قرآن استخراج و پس از آن مفهوم‌سازی آیات نشان داده شده است.
در بخش چهارم که به جمع‌بندی محتوای کتاب اختصاص دارد، نتایج کلی تحلیل آیات قرآن با عنوان مقولهبندی مراتب معرفت در قرآن تنظیم شده است. در این بخش، جایگاه هر یک از واژه‌های مراتب معرفت در نسبت با یکدیگر و در نسبت با نظام معرفت‌شناسی قرآنی مشخص شده با این توضیح که این جایگاه بر اساس الگوی مقوله بندی منطق ارسطویی تنظیم نشده، بلکه از الگوی مقولهبندی شناختی بهره برده شده و نتایج عمدتاً متفاوتی نیز به دست آمده است.
کتاب «معناشناسی مراتب معرفت در قرآن (با تأکید بر روش معناشناسی شناختی)» تألیف حجت‌الاسلام والمسلمین محمد رکعی از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت(ع)، به زبان فارسی، در قطع رقعی، در ۴۱۶ صفحه به نگارش درآمده است و با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.
انتهای پیام
ثبت دیدگاه